भाग १, भाग २, भाग ३, भाग ४, भाग ५ आणि भाग ६ इथे वाचा!
रात्री सगळे एकत्र जेवायला बसल्यावरसुद्धा सुरवाती सुरवातीला तिचा घास घशाखाली उतरायचा नाही! सगळे गप्प. हाताचं काम चालू यंत्रवत आणि नजर घड्याळाकडे. भांडी घासणारी बाई यायच्या आत आटपायला पाहिजे हा दंडक. चार जणांची तोंडं चार दिशेला... माहेरीही इन मिन तीन माणसं. पण जेवणापेक्षा गप्पाच भरपूर. त्याला बंधन नाही- विषयाचं, लहानमोठ्याचं- कशाचंच नाही... बंधन नाहीच!... इथे... इथे जेवणं आटोपली की तिची आवराआवर. तोपर्यंत तो सुवासिक बार भरून गॅलरीत गुणगुणत, कट्ट्यावर हातानी ताल धरत, रंगात येऊन... अशावेळी अंदाज घ्यायचा दारात उभं राहून. त्यानं वळून बघितलं न बघितल्यासारखं केलं तर पुढे जायचं नाही... कधी कधी मात्रं त्याचं स्वत:हून आत डोकवत रहाणं, तिचं आटपतंय का ते बघणं, तिनं ते ओळखायचं. साडीला हात पुसत त्याच्या बाजूला जाऊन उभं रहायचं. कट्ट्यावर दोन्ही हात रेलून. मग त्याच्या गंमती जंमती सांगणं... जोक्स, ऑफिसमधल्या नमुन्यांची वर्णनं, चाळीतल्या कॅरेक्टर्सच्या कथा... मग त्याच्या बोलण्याला खंड नसायचा... त्या रात्री ती समाधानानं झोपायची... तो तिच्याही आधी डाराडूर, जवळ जवळ रोजच... पण त्या तेवढ्या गप्पांनीही ती टवटवीत व्हायची... आणि खूश व्हायची ते त्याला आपली काळजी आहे, आपल्या मूडवर त्याचं लक्ष असतं हे बघून. भले त्यानं ते दर्शवू नये, मूड चांगला होण्यासाठी प्रयत्न करू नये... मूड चांगला रहाण्याची... तरीही... आज आपली हालत काय असती एरवी?... कल्पना करवत नाही!... आई, बाबा तेव्हा ठाम उभे राहिले. डिव्होर्सच्या वेळी. नंतरही त्यांची सगळी धडपड चालायची ती त्या भयानक प्रकारातून गेलेल्या आपल्या मुलीला भलत्या विचारांपासून सतत दूर ठेवायची!... शेवटी शेवटी त्याचंच आपल्याला ओझं व्हायला लागलं आणि हे स्थळ आलं. त्याला सगळं सांगितलं. त्यानं नेहेमीच्या शांतपणे आपल्याला करून घेतलेलं... दुसरेपणाची असूनही!... हे कितीही झालं तरी...
त्या विचारानीसुद्धा ती ताजीतवानी झाली. फरशी पुसता पुसता तिनं बाहेर पाहिलं. जेऊन, सुवासिक बार घोळवत तो गॅलरीत उभा होता. गुंग. जोरजोरात कट्ट्यावर तबल्याचा ताल धरत. तोंडाने तालाचा आवाज काढत... हातानी आवर्तनाची, समेवर आल्याची हालचाल करत...
सगळं आटपून ती दाराजवळ बराच वेळ रेंगाळली. मग पेंगणार्‍या सासूच्या खाकरण्याने भानावर आली. पुढे सासूचं पेंगता पेंगताही सुरू झालंच होतं... गुणगुणणं... "रे छबिल्या... राघू मैना निजल्याऽऽ..." सुनेचं लक्ष गेलंय हे कळल्यावर सासूचा व्हॉल्यूम आणखी वाढला!... हे असं... लक्ष गेलंय हे कळल्यावर तर जास्तच... मुद्दाम... कान कितीही बहिरे केले तरी उकळत्या तेलासारखे आत घुसणारे शब्द... तिनं आधी स्तोत्रं काढून लक्ष एकाग्र करण्याचा प्रयत्न केला. मग सासर्‍यांच्या सारख्या आतबाहेर चाललेल्या फेर्‍या वाढल्यावर उठून अंथरूणं टाकायला सुरवात केली...
ही सर्वात कठीण वेळ... अंथरूणावर नुसतं पडून रहायची... या कुशीवरून त्या कुशीवर... सारखे दोन्ही गुडघे पोटाशी धरून ठेवायचे... रग लागली की लांब करायचे, पुन्हा... भिंतीवरच्या देव्हार्‍यावर लावलेल्या झिरोच्या बल्बकडे बघत... देव्हार्‍याच्या महिरपीच्या सावलीने झाकल्या गेलेल्या देवांच्या तोंडाकडे पहात... आठवतील तशी स्तोत्रं म्हणत, जप करत... मग उलटे आकडे म्हणत... हजारापासून सुरवात करायची तरीही... मग विचारांची तंद्री आणि ओढून ताणून येणारी डोळ्यावरची झापड यांचा खेळ अव्याहत... सकाळचा कर्कश्श गजर होईपर्यंत... (क्रमश:)
रात्री सगळे एकत्र जेवायला बसल्यावरसुद्धा सुरवाती सुरवातीला तिचा घास घशाखाली उतरायचा नाही! सगळे गप्प. हाताचं काम चालू यंत्रवत आणि नजर घड्याळाकडे. भांडी घासणारी बाई यायच्या आत आटपायला पाहिजे हा दंडक. चार जणांची तोंडं चार दिशेला... माहेरीही इन मिन तीन माणसं. पण जेवणापेक्षा गप्पाच भरपूर. त्याला बंधन नाही- विषयाचं, लहानमोठ्याचं- कशाचंच नाही... बंधन नाहीच!... इथे... इथे जेवणं आटोपली की तिची आवराआवर. तोपर्यंत तो सुवासिक बार भरून गॅलरीत गुणगुणत, कट्ट्यावर हातानी ताल धरत, रंगात येऊन... अशावेळी अंदाज घ्यायचा दारात उभं राहून. त्यानं वळून बघितलं न बघितल्यासारखं केलं तर पुढे जायचं नाही... कधी कधी मात्रं त्याचं स्वत:हून आत डोकवत रहाणं, तिचं आटपतंय का ते बघणं, तिनं ते ओळखायचं. साडीला हात पुसत त्याच्या बाजूला जाऊन उभं रहायचं. कट्ट्यावर दोन्ही हात रेलून. मग त्याच्या गंमती जंमती सांगणं... जोक्स, ऑफिसमधल्या नमुन्यांची वर्णनं, चाळीतल्या कॅरेक्टर्सच्या कथा... मग त्याच्या बोलण्याला खंड नसायचा... त्या रात्री ती समाधानानं झोपायची... तो तिच्याही आधी डाराडूर, जवळ जवळ रोजच... पण त्या तेवढ्या गप्पांनीही ती टवटवीत व्हायची... आणि खूश व्हायची ते त्याला आपली काळजी आहे, आपल्या मूडवर त्याचं लक्ष असतं हे बघून. भले त्यानं ते दर्शवू नये, मूड चांगला होण्यासाठी प्रयत्न करू नये... मूड चांगला रहाण्याची... तरीही... आज आपली हालत काय असती एरवी?... कल्पना करवत नाही!... आई, बाबा तेव्हा ठाम उभे राहिले. डिव्होर्सच्या वेळी. नंतरही त्यांची सगळी धडपड चालायची ती त्या भयानक प्रकारातून गेलेल्या आपल्या मुलीला भलत्या विचारांपासून सतत दूर ठेवायची!... शेवटी शेवटी त्याचंच आपल्याला ओझं व्हायला लागलं आणि हे स्थळ आलं. त्याला सगळं सांगितलं. त्यानं नेहेमीच्या शांतपणे आपल्याला करून घेतलेलं... दुसरेपणाची असूनही!... हे कितीही झालं तरी...
त्या विचारानीसुद्धा ती ताजीतवानी झाली. फरशी पुसता पुसता तिनं बाहेर पाहिलं. जेऊन, सुवासिक बार घोळवत तो गॅलरीत उभा होता. गुंग. जोरजोरात कट्ट्यावर तबल्याचा ताल धरत. तोंडाने तालाचा आवाज काढत... हातानी आवर्तनाची, समेवर आल्याची हालचाल करत...
सगळं आटपून ती दाराजवळ बराच वेळ रेंगाळली. मग पेंगणार्‍या सासूच्या खाकरण्याने भानावर आली. पुढे सासूचं पेंगता पेंगताही सुरू झालंच होतं... गुणगुणणं... "रे छबिल्या... राघू मैना निजल्याऽऽ..." सुनेचं लक्ष गेलंय हे कळल्यावर सासूचा व्हॉल्यूम आणखी वाढला!... हे असं... लक्ष गेलंय हे कळल्यावर तर जास्तच... मुद्दाम... कान कितीही बहिरे केले तरी उकळत्या तेलासारखे आत घुसणारे शब्द... तिनं आधी स्तोत्रं काढून लक्ष एकाग्र करण्याचा प्रयत्न केला. मग सासर्‍यांच्या सारख्या आतबाहेर चाललेल्या फेर्‍या वाढल्यावर उठून अंथरूणं टाकायला सुरवात केली...
ही सर्वात कठीण वेळ... अंथरूणावर नुसतं पडून रहायची... या कुशीवरून त्या कुशीवर... सारखे दोन्ही गुडघे पोटाशी धरून ठेवायचे... रग लागली की लांब करायचे, पुन्हा... भिंतीवरच्या देव्हार्‍यावर लावलेल्या झिरोच्या बल्बकडे बघत... देव्हार्‍याच्या महिरपीच्या सावलीने झाकल्या गेलेल्या देवांच्या तोंडाकडे पहात... आठवतील तशी स्तोत्रं म्हणत, जप करत... मग उलटे आकडे म्हणत... हजारापासून सुरवात करायची तरीही... मग विचारांची तंद्री आणि ओढून ताणून येणारी डोळ्यावरची झापड यांचा खेळ अव्याहत... सकाळचा कर्कश्श गजर होईपर्यंत... (क्रमश:)
No comments:
Post a Comment