या व्यवस्थितपणाचं काय करायचं?

या व्यवस्थितपणाचं करायचं काय?... हा प्रश्न कधी नव्हत ते उभा राहिला समोर. प्रश्न उभे रहातात समोर ते आपण ते उभे करतो म्हणून. संवेदना कुठेतरी काम करत असतात. त्या नसल्या तर... त्या कुणाला नसतात असं होतं का? परिस्थिती, प्राथमिकता यावर अमुक एका विषयासंदर्भातल्या संवेदना अवलंबून असतात. संवेदनापर्यंत ठीक असतं पण त्यापुढचं अतिसंवेदनशीलपण, मग हळवेपण कितपत योग्य? संवेदनांच्या या चढत्या भाजणीवर पुन्हा त्या त्या माणसाचं सर्जनही अवलंबून. व्यवस्थितपणाचं करायचं काय?... हा मूळ प्रश्न या लेखांकातला.
हा प्रश्न पडला आणि मी नेहेमीप्रमाणे विरूद्ध बाजूला झोल मारला. ’एवढा व्यवस्थितपणा करायचाय काय?’वाले जे आहेत त्यांचं बरोब्बर आहे असं मला प्रकर्षानं वाटायला लागलं. असं म्हणणारे बरेच जण अव्यवस्थितपणाला व्यवहार मानणारे होते.
तू व्यवस्थितपणे कशाला वागतोस? त्यांच्या प्रश्नांची बंदूक मी स्वत:वर रोखून धरली. असं मी नेहेमी किंवा बर्‍याच वेळा म्हणूया, करतो. मी व्यवस्थितपणे वागतो कारण ’तू व्यवस्थित आहेस!’ असं म्हटलेलं मला आवडतं. हे मत मला कितीही नाकारावं लागलं तरी शेवटी स्वत:शी कबूल करावं लागलं.
आता तू लहान का मूल आहेस? मी स्वत:ला विचारलं. अजून तुला कुणी तुझं कौतुक करावं असं वाटतं? तेही व्यवस्थितपणासारख्या गोष्टीचं? या वस्तूची जगात काय किंमत राहिली आहे याचा अदमास तू घेतला आहेस का? की नेहेमीप्रमाणे मला जे आवडतं ते मी करणारंच असा तुझा हट्ट आहे?
मला व्यवस्थितपणा आवडतो म्हणून मी व्यवस्थित असायचा प्रयत्न करतो. मला स्वत:चा बचाव करायला आणखी एक ढाल मिळाली. तुला काय आवडतं आणि काय नाही याला कोण भीक घालतं?- लगेच आतलं जे दुसरं मन, आतला आवाज वगैरे जे काही असतं त्यानं पलटवार केला... मग मला हेही प्रयत्नपूर्वक स्वत:शी कबूल करावं लागलं की, खरंच! जो तो ज्याला त्याला काय आवडतं याचा विचार करतो. दुसर्‍याला काय आवडतं याचा विचार जो तो कितपत करतो? मी स्वत: असा विचार कितपत करतो?
व्यवस्थित असणं माझ्या स्वभावात आहे! मी आणखी एक ढाल, आणखी एक बचाव, आणखी एक स्वत:च स्वत:च्या डोक्यावर खोवलेला तुरा बाहेर काढला... ठीकय नं मग? तसा स्वभाव असणं किंवा तसं स्वभावात असणं  म्हणजे काही विशेष गोष्टं नाही. वेगवेगळ्या स्वभावाच्या व्यक्ती जगभर असतात. अमुक एक पणा तुझ्यात आहे म्हणजे तू काही राजा इंद्र किंवा सिकंदर नाही झालास!
मला नाही आवडत अव्यवस्थित असणं! मला चीड आहे, घृणा आहे अव्यवस्थितपणाची!... माझं आर्ग्युमेंटेटिव की काय, कसलं म्हणतात ते, बुद्धिगम्य मन (?) इत्यादी जागं होऊन त्यानं आता नकारात्मक बचावाची लाईन पकडली आहे का? याचा आता मला अंदाज घ्यावा लागला. आधी स्वत:ला छळून घ्यायचं आणि मग प्रतिकारात्मक लढाई इत्यादीसाठी कंबर कसायचा प्रयत्न करायचा असा काही माझ्या मन इत्यादी वस्तूचा सेटप असावा...
पण व्यवस्थित असून तू काय एवढं घोडं मारलं आहेस? सालं.. ते बुद्धिगम्य वगैरे हार मानायलाच तयार होत नाही का?... मी काहीही घोडं वगैरे मारलेलं नाही व्यवस्थित असण्याचा अवलंब करून असं मग मला स्वत:शी प्रामाणिकपणे कबूल करावं लागलं.
माझ्यावर संस्कार आहेत तसे! असा आणखी एक पवित्रा मला मिळाला... तसे अनेक संस्कार आहेत तुझ्यावर! सगळे जपलेस तू आजतागायत? पाळलेस? साधा श्रावण पाळताना दमछाक होते तुझी!... मी स्वत:शी मूक होऊ लागायच्या प्रवासाची ही सुरवात असावी...
काय व्यवस्थितपणा व्यवस्थितपणा व्यवस्थितपणा लावलायस मगासपासून? आतल्या कोपर्‍यातलं आणखी एक भूछत्र चांगलंच कासावीस झालं! कशासाठी करायचा व्यवस्थितपणा? परिपूर्ण होण्यासाठी? परिपूर्ण असतं का कुणी? या जगात कुठली गोष्टं परिपूर्ण आहे? परिपूर्णतेच्या वाट्याला गेलेले रहाटगाडग्याचे दास झालेत कायमचे! रूटीनमधे अडकून अडकून मशिनं झालीएत त्यांची?... हे भूछत्र चांगलंच क्रांतिकारी इत्यादी असावं.
त्यापेक्षा मस्त असावं! आपल्याला पाहिजे ते करावं! आपल्याला आनंद मिळतो ते करावं! दुसर्‍याचा काहीच विचार करू नये! झाला अव्यवस्थितपणा तर व्यवस्थित असणारे करतील तो व्यवस्थित!
आणखी कशासाठी व्यवस्थित रहातोस तू? तुला अमुक एक चांगला मोबदला मिळतो. त्या मोबदल्याशी कृतज्ञ रहावं म्हणून व्यवस्थित रहातोस तू? म्हणजे... आपण आपल्याकडचं मॅक्झिमम ते द्यायचं. मोबदला मिळतोय त्यापेक्षा जास्त द्यायचं. असलं काही व्यवस्थापन इत्यादी तज्ज्ञानी, गुरूंनी सांगितलेलं खूळ आहे तुझ्या टाळक्यात? असं काही नसतं रे! आलेली जबाबदारी आली अंगावर घेतली शिंगावर असं म्हणून एकदाची पार पाडून भिरकावून द्यायची! तू व्यवस्थितपणा करून तुला मिळालेली बिदागी सेम आणि आ.अं.घे.शिं. म्हणून भिरकावून दिलेल्यालाही बिदागी सेम! पुन्हा मी व्यवस्थित म्हणून तू आत्मविश्वास इत्यादी कमवायच्या मागे लागणार! भिरकावून देणारे बघ कसे मिळून मिसळून असतात. त्याना माहित असतं रे माणूस स्खलनशील आहे! किती उड्या मारणार तू? कुठवर? कधी न कधी सगळं अव्यवस्थित होणार, असणार, रहाणारच की नाही?... की तुझं आपलं कुत्र्याचं शेपूट वाकडं ते वाकडंच!... आतल्या कोपर्‍यातलं क्रांतिकारी भूछत्र आता चांगलंच फार्मात आलेलं दिसलं...
शेवटी हे लक्षात ठेव! व्यवस्थित व्यवस्थित करत तुझं सगळं अतिव्यवस्थितपणा कडे झुकायला लागतं! अतिव्यवस्थितपणा! लक्षात घे! त्यानं काय होतं? तू स्वत:ला निर्माणकर्ता वगैरे समजायला लागतोस. एक फसवं समाधान मनात घेऊन जगत रहातोस.
अतिव्यवस्थितपणा आणि अव्यवस्थितपणा यात एक ’ति’चा फरक आहे बघ! त्या क्रांतिकारी इत्यादीनं मला फुटकळ वाटणारी एक कोटीही केली जाता जाता आणि ते मागील पानावरून की अंकावरून पुढे चालूच राहिलं...

अव्यवस्थितपणात एक संधी दडलेली असते राजा! तुझ्या अमलाबाहेरची! व्यवस्थितपणा करून तू तुझा एकछत्री वगैरे अंमल प्रस्थापित करायला जातोस. ते कळत असेल, नकळत असेल. स्वत:चा कंट्रोल वगैरे समोरच्या कामावर प्रस्थापित करून सत्ता वगैरे मिळवल्याच्या आनंदात रहायला जातोस. पण जगात तुझ्या अंमलाबाहेरचंच खूप असतं. ते तुझ्या जराश्या किंवा चांगल्याच अव्यवस्थितपणात मिसळलं तर तू करत असलेल्या कामाला वेगळंच डायमेन्शन नाही का मिळणार? ते तू मिळवणार की व्यवस्थितपणाला बांधून घेऊन अंतिमत: कंटाळ्याचा सोबती होत रहाणार?
हे च्यायला चांगलंच गर्रकन फिरलंय की बाप्पा! मी स्वत:शी म्हणालो.
मग काय करतोस?... तो क्रांतिकारी की कसला तो कोपरा आता हात धुवून मागे लागलाय...    
          

आमच्या मुलांना सांभाळा! (११)

इथे वाचा भाग १, भाग २, भाग ३, भाग ४, भाग ५, भाग ६, भाग ७, भाग ८,  भाग ९, भाग १० आणि त्यानंतर... 
महेशची अवस्था अत्यंत दारूण झालीए. अंकित महेशचा सेलफोन घेऊन घरभर पळत सुटलाय. अंकितनं आता महेशला ब्लॅकमेल करायला सुरवात केलीए. महेशची झोप पार उडालीए आणि त्याला अंकितच्या मागे पळत सुटण्याशिवाय पर्याय राहिलेला नाही!
"अर्‍ये- अर्‍ये थांब- थांब-"
"मोनाला सांगता काय?"
"नाही- नाही रे माझ्या सोना- सोन्या!"
"मी दिवटा काय?"
"नाही रे कुलदीपका नाही!"
"आम्ही उध्वस्त केलंय तुम्हाला, काय?"
"नाही नाही रे मस्त मस्त- यायलारे- मस्त आहात तुम्ही दोघं- तू आणि तुझी आई- असं म्हणायचं होतं मला. हात जोडतो बाबा तुला- तुझ्या आईला यातलं काही सांगू नकोस- प्लीऽऽज- काय मागशील ते देईन पण आवर- तुझ्या भावना आवर- आवर भावना!"
अंकित आता महेशला दरडावू लागलाय.
"मगाशी मोना म्हणाला होतात ना? आता भावना काय?"
"अब मुझे कुछ नही होना- सच्चीमें- मापी करो-"
"मग... मागाल ते द्यायचं!"
महेशला आता मान डोलवण्याशिवाय पर्याय नाही.
"हं! आईस्क्रिम... पिझ्झा... बर्गर... टॉयगन... कार... सेलफोन... होंडासिटी... टोयोटा... सॅन्ट्रो... एसेलवर्ल्ड... बिग बझार..."
प्रत्येक वेळी महेश पेंगत मान डोलवत रहातो.
"खाना.. खजाना.. सोना.. मोना.. मोना.. मोना.." अंकित आता फिदीफिदी हसत काय वाट्टेल ते बडबडू लागलाय.
"घे बाबा तुला काय घ्यायचं ते घेना- पण मला सोड-"
अंकित आता खो खो हसू लागलाय. महेशचा सेलफोन वाजू लागलाय आणि महेश पुन्हा झोपेच्या आधीन होऊन बडबडू लागलाय.
"मोना- मोना- आता तू का बरं पुन्हा पुन्हा फोन करकरून त्रास देते आहेस? तू सुद्धा मला सोड- एकटं रहायचंय मला-"
महेशची अवस्था वेड्या माणसासारखी होऊ लागलीए. त्याला बघून अंकित कपाळावर हात मारतो.
"आयशप्पत! यांचं टाळकं सरकलं वाटतं... हॅलोऽऽ- हॅ- हॅ-लॉऽऽ- ओऽऽ बोला नाऽऽ ऍंऽ ऍंऽ हां- थांबा- प्लीज वेऽऽट! वेऽऽट प्लीऽऽज!"
धावत महेशकडे येतो. त्याच्याकडे बघतच रहातो. महेश स्वत:शीच पुटपुटतोय.
"च्यक च्यक च्यक... आधी बरे होते.. कामातून गेली केस! च्यक च्यक.. मोना काय, सोना काय, भावना काय- ममा येऊदे मग बरोब्बर करतो तुम्हाला-"
महेश आता झोपेत वेगळ्याच दिशेला बघत बडबडू लागलाय.
"मोना अगं कोण आहे? कोण आहे फोनवर?- मला फसवू नकोस. मी जागाए.. अजिबात झोपेत नाही- आऽआऽआईगंऽऽ मोना-मोना-बोलना-गप का मोना- बोल ना!"
"ओऽऽ पपाऽऽ मोनाबिना कुणी नाईएऽ इथेऽ- मोना- कोना- टोना- फोना- अरे हो! हा फोना- आपलं हा फोनए तुमच्यासाठी- पपा- डॅडी- बाबाऽऽ येडे झाले माज्ये बाबाऽऽ पपाऽऽऽऽ"
महेश त्या भोकाडाने जरासा सावध झालाय.
"ये रेड्याऽऽ रडतोस काय माझ्या नावानं- गळा काढून! अजून आहे मी जिवंत! गेलेलो नाही! वर!- झोपतोय नुसता!- घरी दिवसपाळी आणि ऑफिसात रात्रपाळी करून करून! जीव जायची पाळी आलीए आता!- पण गेलेला नाहीए अजून!... अर्‍ये गप! गऽऽप!"
महेश अंकितच्या तोंडावर हात ठेवतोय आणि त्याचवेळी अंकित ’तुमचा फोन’ तुमचा फोन’ असं ओरडायला जातोय.
:अर्‍ये- अर्‍ये- चावतोस काय कारट्या-" महेश आपला हाय चोळतोय.
"मग काय करू? तुमचा फोनए फोनए असं सांगतोय तर तुम्ही माझंच तोंड-"
"द्ये! द्ये इकड्ये!... कोण ए? काय ए? ऑं? काय ए? काय चाललंय काय? ऑं? काय वेळाकाळाचं भान आहे की नाही? ऑं? काय काय काय? वर मलाच विचारताय काय?- काऽऽऽय? अहोऽऽ मी तुम्हाला विचारतोय काय? का- काय- काय म्हणजे?- आं- आं- हां हां आपलं ते हे- हां! काय समजतं की नाही तुम्हाला? कधीही फोन करता? अहो इथे काय काय झालंय!- नाही ऐका तुम्ही- तुम्ही- तुम्हाला ऐकायलाच लागेल- नाही मी फोन सोडणारच नाही तोपर्यंत!"
अंकितनं कपाळावर- पुन्हा- हात मारून घेतलाय.
"अहोऽऽ माझी आई गेली- सासू गेली- ऑं? अहोऽ गेली म्हणजे तशी नाही हो - पळून गेली- गेल्या- च्यक च्यक च्यक... कुणाबरोबर नाही होऽऽ- म्हणजे झालंय काय- मला मुलगी झाली- मुलगी! मुलगी!- मुलगा?- अहो‍ऽ मुलगा होताच आधी, असं काय करता?.. तर.. दोघांना कुणी सांभाळायचं- च्यक च्यक.. दोघांना म्हणजे त्या दोघींना नव्हे होऽ आईला आणि सासूला नव्हे! मुलांना! मु लां ना! हां! मुलांना कुणी सांभाळायचं म्हणून पळून गेल्या त्याऽ- मुलांना घेऊन?- हे कुणी सांगितलं तुम्हालाऽऽ मी? - यायला कोण यडचॅप बोलतोय पलिकडून-"
अंकित आता कपाळावर हात मारून घेऊन दमलाय, "अहोऽऽ मला काय विचारताऽऽयऽ त्यानाच विचारा नाऽऽ"
"अहोऽऽ मला सांगाल काऽऽ मी कुणाशी बोलतोयऽऽ ऑं? ऑं? तुम्हाला काहीच समजत नाहिएऽ -अहोऽ मगऽ तुम्हीऽ माझ्याशीऽ का बोलत राह्यलाय मगासपासूनऽऽ हां हूं का करत बसलाय माझ्या बोलण्यावर? ऑं? तुम्हाला- तुम्हाला मराठीही कळत नाही!- अहोऽ मग काय सूड उगवताय माझ्यावर हां हूं करूऽऽन!- मऽऽग?.. हे शहाण्यासारखं झालं की वेड्यासारखं- हां हां!- ये श्यान्येजैसा हुवा की पागलजैसा- म्येरेको बोलोऽऽ- क्या? कोनसा?... परपरांतीय लालनपालन बालन संघ!- हे काय आहे?.. काय आहे म्हणजे नाव आहे की गाणं आहे?.. ऑं? येऽऽ क्या करताय क्या तुम- तुमारा ये- ये- बालन लालन पालन- ऑं? क्या बोलताय?- मैंने? कबी?ऽऽ- ऑं- ऑं- हां हां- मेरी बायकोने! आपलं हे बीबीने- बीबीने- हां हां!- म्येरे बीबीने फोन किया होगा आपकोऽऽ- मैईं? मैईं बीबी का मकबरा- आपलं ह्ये नवरा- नवरा- आदमी- मरद- यायलारे- हां हां- बच्च्येका बाप- पिता- हां हां तो- तो- हां- घरमेंच दोनो बच्चेकू- हां- घरमेच संभालनेका! हां रे हां- आंग्गाश्शीऽऽ क्या बराब्बार बॉलताय रे बाबाऽऽ हां हां वहीच! उसके वास्तेच फोन किया आपकोऽ- ऑं? फिर बोलोऽ किसको भेजताय? ऑं? टी मंजू?... हां टी मंजू! कोन है कोन? अहो म्हंज्ये- औरत या मरद? हां! हां! किदरका है? - आरे मेरा मतलब है साऊथका- यूपी या बिहार- नक्की किदरका- हां हां- हां साब!... मापी करना हम वो सुरवातमें आपको- हां-हां-हां- मंगताय उतना लो पैसा बाबा- हमारे आंगनमें झाड है पैसेका- हां हां- आता ठेव बाबा ठेव- ऑं- द्येव भ्येज द्येव बाबा मंजू टी- या टी मंजू कोन हय उसको! जल्दी जल्दी हांऽऽ हां! हांऽऽऽ... हाऽ हाऽ हाऽ हाऽ"
"पपाऽऽ काय झालं काऽऽय?"
"अर्‍ये बछड्याऽऽ टी मंजू येणारेय टी मंजूऽऽ तुम्हाला सांभाळायलाऽऽ"
"याऽऽ येऽऽ पपाऽऽ"
त्याचवेळी पाळण्यातली अवनी जोरजोरात रडू लागलीय आणि दोघे तिच्या दिशेने धावत सुटलेत...     क्रमश:     


 

पहिलं फोटोसेशन.. जाहिरात.. इत्यादी..

खरं तर लिहू की नको असं झालंय या पोस्टबद्दल.. असं होत नाही कधी.. या आधी ’इंद्रधनुच्या गावा’ या बालनाट्याबद्दल आणि ’झुलवा’ या नाटकाच्या प्रवासाबद्दल लिहिलं. त्याही आधी आकाशवाणी संबंधात लिहिलं होतं. या सगळ्या प्रवासाची सुरवात इथून झालेली होती.
या वाटचालीबद्दल लिहिताना मला स्वत:लाच काही गोष्टी नव्याने कळल्या. त्यावेळी मी त्या त्या घटनांमधे प्रत्यक्ष सहभागी होतो. नाही म्हणायला आता मी बर्‍यापैकी तटस्थपणे या सगळ्या प्रवासाकडे पाहू शकतोय.
मला ठाऊक आहे हे जे मी केलंय ते खूप काही नक्कीच नाही. पहिलं म्हणजे हे करत असताना मला स्वत:ला ते पूर्णपणे नवीन होतं. दुसरं म्हणजे फारसा कसला आधार नसताना, एकदम वेगळ्याच क्षेत्रात, त्यावेळी, वाटचाल करताना सहप्रवासी दोस्त खूप महत्वाचे ठरतात असा अनुभव आला. मी जे केलं त्यातून खूप मोठं म्हणता येईल असं काही अजून उभं झालं नसेल पण त्या त्या वेळी मला हे दोस्त लाभले त्यांची आठवण मनात घर करून राहिली. पूर्णपणे अनिश्चिततेच्या काळात जवळपास माझ्यासारख्याच अवस्थेत असलेल्या दोस्तांनी मला खूप आश्वस्त केलं होतं आणि ते माझ्या दृष्टीनं आजही महत्वाचं आहे.

’झुलवा’ नाटकाचा बहर ओसरला होता. खरंतर माझ्या मनात तो आजही ताजाच आहे. पण व्यवहारात बघायचं झालं तर आता पुढे काय? असा प्रश्न माझ्यासारख्या नवोदितासमोर त्यावेळी उभा होता. हा प्रश्न नवीन काही नाटक करायला मिळणं, नवीन काही शिकायला मिळणं या स्वरूपाचा होता. डोक्यात प्रायोगिक नाटक करायचं पक्कं होतं. व्यावसायिक नाटक करण्याइतकी आपली तयारी झाली आहे का याची खात्री होत नव्हती. दुसरं काहीच नाही, नाटकच करायचं असं डोक्यात पक्कं असल्यामुळे एखादं नाटक करणं चालू नसेल तर प्रचंड अस्वस्थता मनात दाटत असे. काही शक्यता पडताळल्या. त्या शक्यतांनी काही मूर्त स्वरूप घेतलं नाही. आता नव्यानं काही सुरवात करणं भाग होतं. पण ते मनातल्या मनातच रहात असे. भिडस्तपणा आडवा येत असे. ’झुलवा’ नाटकादरम्यान कधीतरी चर्चगेट स्टेशन ते एनसीपीए अश्या चालत्या बोलत्या प्रवासात ’तुझ्यासारख्या अंतर्मुख माणसानं बहिर्मुख व्हायचा प्रयत्न करणं आवश्यक आहे’ असं वामननं (वामन केंद्रेनं) प्रेमानं आणि अधिकारानं सांगितलं होतं. अंतर्मुख आणि बहिर्मुख अशा दोन्ही प्रकारच्या व्यक्तींनी या दोन्ही स्वभावांची सांगड घालणं कसं आवश्यक असतं हे स्पष्टीकरणही त्यासोबत होतं. ते पूर्णपणे पटणारं होतं. फक्त ते प्रत्यक्षात येण्यासाठी प्रयत्नांची आवश्यकता होती. 

अशा पद्धतीने मनाची तयारी होत असताना कधीतरी चंद्रशेखर गोखले भेटला. हो! तोच तो, ’मी माझा’ हा सुप्रसिद्ध चारोळी कवितासंग्रह लिहिणारा. त्यावेळी ’मी माझा’ ची पहिली आवृत्ती प्रकाशित होत होती. मला प्रत्यक्ष शेखरकडून ’मी माझा’ ची प्रत मिळाली होती. पुढे ’मी माझा’ च्या अनेक आवृत्त्या, पुढचे अनेक भाग प्रकाशित झाले. 

मी  कविता करायला लागलो तेही शेखरच्या कविता वाचून, भारावून जाऊन.
त्यावेळी शेखर, मी, आम्ही आपापली वाट शोधत होतो. शेखर त्यावेळी मॉडेल कोऑर्डिनेटर म्हणून कार्यरत होता.
साधा, सरळ स्वभाव, ऋजू व्यक्तिमत्व, वागण्याबोलण्यात मार्दव आणि हे सगळं अगदी खरं. जेन्युईन. शेखरच्या पार्ल्याच्या घरी कित्येक गप्पा झालेल्या आठवतात. शेखर हा व्यवसाय करत होता आणि तो चांगल्या अर्थाने व्यावसायिक होता. खरंतर फोटोसेशन करायचं असं माझ्या मनात नव्हतं पण शेखरनं मला ते कसं आवश्यक आहे हे समजावलं. मालिकांचं युग नुकतंच सुरू झालं होतं. चांगल्या नाटकांचा काळ चालू होताच. त्यानं आशिश सोमपुरा ची ओळख करून दिली आणि माझं पहिलं फोटोसेशन पार पडलं. शेखरनं अगदी त्याचा शर्ट मला घालायला देण्यापासून सगळी मदत केली. आशिश हा प्रथितयश फोटोग्राफर. त्यावेळी त्याची सुरवात होती. त्याच्या स्टुडिओतले त्याने काढलेले चित्रा देशमुख अर्थात नंतर झालेल्या कांचन अधिकारी आणि दुर्गा जसराज यांचे अप्रतिम फोटो अजून आठवतात. शेखरने सुरवातीला अनेक फार्मास्युटिकल ऍड्ससाठी माझं नाव सुचवलं. त्यातली एक इप्का या औषधी कंपनीची होती. यात वेगवेगळ्या वयातल्या डॉक्टरच्या वेशात माझी छायाचित्र घेतली होती. बॅरेटो नावाचा छायाचित्रकार आणि सेशन झालं होतं काचपाडा, मालाड इथल्या एका तयार होत असलेल्या सदनिकेत. त्या छायाचित्रांच्या प्रती मला संग्रहासाठी हव्या होत्या. पण अशा छायाचित्रांच्या प्रती दिल्या जात नाहीत. त्याचं ब्रोशरही बनलं असेल पण ते कदाचित खाजगी वापरासाठी असेल.

काही औषधी कंपन्यांच्या जाहिराती केल्यावर शेखरनं अपोलो टायर्सच्या जाहिरातीसाठी माझं नाव सुचवलं. जाहिरात क्षेत्रातले सुनील रानडे आणि सुप्रसिद्ध नेपथ्यकार प्रदीप मुळे या जाहिरातीचं संयोजन करत होते. अस्मादिकांचं तेव्हा बिर्‍हाडबाजलं पाठीवर बांधलेलं. पुरेशी तयारी करताच आली नाही. त्यात अपोलो ऍंटी स्कीडटेक टायरचा ३३ अंशाचा कोन! या जाहिरातीत मी ज्या खुर्चीवर बसलोय ती त्या कोनात कललेली दिसते हा आभास नाही! तांत्रिक करामतही नाही! मी माझ्या बुटांच्या टाचांवर खुर्चीला आणि स्वत:ला तोलत ज्याम घामाघूम होत होतो आणि प्रदीप आणि सुनील माझा होसला वाढवत (?) होते. अगदी खरं सांगायचं तर मी दाणकन खाली पडेन म्हणून आणि चांगलीच फजिती होईल म्हणून माझी भीतीनं ज्याम गाळण उडाली होती त्यावेळी! शेखर एवढं करून थांबला नाही तर त्यानं त्यावेळी ’साप्ताहिक लोकप्रभा’ साठी माझी छोटीशी मुलाखतही घेतली होती! फोटोसेशन आणि जाहिरात माझ्या आयुष्यात आलं ते केवळ आणि केवळ शेखर गोखलेमुळे. संघर्षाच्या काळात एक चांगला मित्र तर मिळालाच! पुढे विनय आपटेंबरोबर ’रानभूल’ हे व्यावसायिक नाटक करत असताना त्यांच्या ’ऍडडिक्ट’ या जाहिरातसंस्थेतून एका राजकीय पक्षाच्या निवडणूक जाहिरातीत काम करायला मिळालं. ’टाटारोगोर’ या कीटकनाशकाच्या जाहिरातीत काम करायला मिळालं. ही जाहिरात जालंधर वगैरे प्रदेशात प्रामुख्याने दाखवली गेली.  पूर्वीच्या प्रसिद्ध स्ट्रॅंड सिनेमाच्या जवळ, कुलाब्याला, आरटीव्हीसी- रेडिओ टीव्ही कमर्शियल्स-  नावाची कुसुम कपूर ह्यांची जाहिरातसंस्था होती. या जाहिरातसंस्थेसाठी मला एक विडिओवॅन फिल्म करायला मिळाली. महाराष्ट्र सरकारच्या ’महाबीज’ बियाणांची प्रसिद्धी करणारी, ग्रामीण भागातल्या शेताशेतांमधून दाखवण्यासाठी बनवलेली ही विडिओवॅन फिल्म होती. पारंपारिक मराठी चित्रपटासारखीच कथा घेऊन ही फिल्म बनवली गेली होती. दिग्दर्शक होते, सुरेंद्र हुलस्वार. या जाहिरातपटात जमिनदार खलनायक मला करायला मिळाला होता. जवळजवळ आठदहा दिवस कोल्हापूरला जयप्रभा स्टूडिओ आणि आजूबाजूच्या ग्रामीण भागात याचं चित्रिकरण झालं. या जाहिरातपटाची विडिओकॅसेट मात्र मिळाली पण त्यावेळी एका पावसाळ्यात अशा कॅसेट्सची बहुदा वाट लागत असे तशी तिची वाटही लागली. 

मी शुटिंगमधे अडकलेलो आणि माझी होणारी पत्नी मुंबईत माझी वाट बघणारी.  लग्नाला महिनाभरसुद्धा उरला नव्हता..
आरटीवीसीमधे मला नेलं त्यावेळचा माझा मित्र सुरेश चांदोरकरनं. त्यानं मला रेडिओस्पॉट्ससुद्धा मिळवून दिले. त्यातला एक व्हिक्स वेपोरबचा रेडिओस्पॉट विनय आपटेंबरोबर होता. त्यात एक गाणं- जिंगल होतं. ते सुरेशनंच रचलं. त्याचं ध्वनिमुद्रण त्यानेच जमवून आणलं. सुप्रसिद्ध गायक रविंद्र साठे ती जिंगल गायले. आमच्याकडे सगळंच तुटपुंजं होतं पण रविंद्र साठेंनी अगदी तुणतुणं जुळवण्यापासून इतकी मदत केली की त्यांचे केवळ आभारच मानले पाहिजेत! व्यावसायिकतेचा- चांगल्या व्यवासायिकतेचा हा आणखी एक अनुभव..

आरटीवीसीमधे कुमार हुलस्वार नावाचे ध्वनिमुद्रक होते. त्यानी माझ्या आवाजाचा नमुना खास ध्वनिमुद्रित करून घेतला. त्या बळावर मला हिंदी रामायणाच्या रेडिओ मालिकेत वॉईसिंग करायची संधीही मिळाली. या वाटचालीत शेखर, आशिश, सुरेश, कुमार हुलस्वार, विनय आपटे यांचे आभार मानावे तेवढे थोडेच!
अगदी अलिकडे दोन वर्षांपूर्वीच्या विधानसभा निवडणुकीच्या वेळी एका राजकीय पक्षासाठीच्या ऍडकॅम्पेनसाठी अचानक रात्री नऊदहा वाजता बोलवलं गेलं. एक उद्योगपती सरकारच्या धोरणांबद्दल (चांगलं) बोलतो. सत्ताधारी पक्षासाठीची जाहिरात. हा अनुभव मात्र त्रासदायक होता. रात्रभर चित्रिकरण होत राहिलं. मी आणि बोलवलेला मॉब रात्रभर त्याच त्या ओळी अक्षरश: रटत राहिलो. मला इतकं रटत, बोलत ठेवलं की मध्यरात्रीनंतर कॅमेरा ऑन झाल्यावर मला काही आठवतच नाही असं माझ्या आयुष्यात पहिल्यांदाच झालं. हे त्या रात्री बराचवेळ होत राहिलं. त्या अमुक एवढ्या सेकंदांत जाहिरातपट, निवेदन बसवण्याचा आटापिटा करत असलेला तो दिग्दर्शक बघून मला हसावं की रडावं तेच कळेनासं झालं. आयुष्यात पहिल्यांदा, कधी एकदाचं हे सगळं संपतय, असं सतत वाटत राहिलं. पुढे ही ऍड कॅंपेन- म्हणजे उद्योगपती, नोकरदार, गृहिणी, शेतकरी वगैरे असलेली ही जाहिरातमालिका, टीव्ही वाहिन्यांवर प्रकाशित झाली. माझा भाग, मला धरून काही जणांना बघायला मिळाला.. असं हे सगळं जाहिरात, फोटोसेशन जगतातलं माझं एक्सकर्शन (?) :D