"शुभमंगल सावधान!" एकांकिका "कृष्णलीला" कार्यक्रमात...

कृष्णलीला, कृष्णलीला, कृष्णलीला... असा गजर घरी गेले कमीत कमी सहा महिने चालला होता... हे असं पहिलंच वाक्य तुम्हाला काय सांगायचं ते सांगून गेलंच असेल... तरीही... सांगतो... हा गजर तुम्ही ओळखला तिनेच म्हणजे आमच्या अर्धांगिनीने केलेला... तिच्या नृत्यवर्गाचा कार्यक्रम... सूत्र कृष्णलीला... तर तिला आमची एक एकांकिका त्यात बसतेय हे आठवलं आणि "कृष्णलीला" आमच्याही मागे लागली...
आता ताकाला जाऊन भांडं लपवायचं काही कारण नाही आम्हाला... आम्ही वाट बघत असल्यासारखेच... अशा संधीची केव्हापासून...
तर अशी झाली "शुभमंगल सावधान!" या एकांकिकेच्या सादरीकरणाची सुरवात...
"शुभमंगल सावधान!" लिहिली खूप आधी. मराठवाड्यातल्या एका गावातल्या एका आदिवासी तरुणीचं लग्न देवळातल्या श्रीकृष्णाच्या मूर्तीशी लावलं... अशी बातमी वर्तमानपत्रात वाचली. तिची कथा झाली. एकांकिका होईल असं नंतर कधीतरी वाटलं. मग सुनीता आणि श्रीकृष्ण असा कथेतला एकमेव प्रवेश एकांकिकेचा शेवटचा प्रवेश झाला. त्याआधीचे प्रवेश मग बांधले गेले. असं अस्मादिकानी केलं पहिल्यांदाच...
गेल्या वर्षी कन्या या लिखित, दिग्दर्शित दीर्घांकाची निर्मिती केली. यावर्षी भूमिकाही करा असा आग्रह झाला अर्धांगिनीकडून आणि आमच्या आतून तर तो होतच रहातो नेहेमी... मग जमवाजमव सुरु झाली...
ती एक मज्ज्याच असते. कलाकार निवडणं. मग त्यांनी गळणं. कुणी हो हो म्हणत अचानक कलटीची चाहूल देणं. आपण त्याना तयार करतोय असं आपल्याला वाटणं. मग नाद सोडून द्यावा लागणं. एखाद्याने घाबरून पळच काढणं इत्यादी... रिहर्सलसाठी जागा हा आणखी एक व्याप आणि ताप... असं करता करता यावेळची गंम्मत म्हणजे दोनच कलाकार उपलब्ध. त्यातले एक अस्मादिक. मग पुनर्लेखन. आशय तोच ठेवायचा. तांत्रिकता सांभाळायची. रचनेचा तोल बिघडू द्यायचा नाही... एकांकिका सोडूनच द्यायचा विचार पक्का होत चालला. पण घर आणि संच (इन मिन दोन कलाकार) यांकडून आग्रह होऊ लागला आणि अस्मादिकांना वाट सापडली पुनर्लेखनाची...
आता दोन्ही कलाकारांना पूर्णवेळ फलंदाजी... फूल फ्लेज्ड बॅटिंग... म्हणजे मेहेनत भरपूर... तीत कमी पडायचं नाही. तेवढंच एक हातातलं...
अनंत अडचणी. त्या येतातच. काही करायचं असलं तर येतातच. विचार येऊ लागला यापेक्षा भरपूर चिकित्सात्मक अभ्यास केला असता तर रोज एक पिल्लू सोडून घमासान चर्चांचे फड उभे केले असते सोशल नेटवर्कींग साईटवर तर केवढं काम झालं असतं. केवढ्याना कामाला लावलं असतं... पण काहीतरी प्रत्यक्ष करायची खाज ना? काय करणार?
संगीत, प्रकाश सगळ्यातल्या अडचणी, मोबाईल्स न उचलणं, अडलेल्याला नाडलं करुन सोडणं... सगळं नेहेमीसारखं... तसं निर्मितीतलं नवेपणही मधे मधे येऊन अडचणी वाढवणारं... शेवटच्या क्षणापर्यंत...
प्रयोगात मग नेहेमीचं थोडंसं इकडे तिकडे झालेलं सोडलं तर महत्वाची अडचण न येता पस्तीस ते चाळीस मिनिटं कधी गेली कळलं नाही...
अस्मादिक (हा शब्द या नोंदीत किती वेळा आला?.. ते तुम्ही मोजलं असेलच!) विनोदाचं धनुष्य पेलून पहिल्यांदाच. तीन भूमिका: सूत्रधार, गणा, श्रीकृष्ण. थोड्याशा वेशभूषा बदलानेच साकार होण्यासारख्या. सोबतच्या स्त्री सहकलाकाराचंही तसंच, तीन भूमिका: अप्सरा-नटी, लक्षुमी आणि सुनिता ... मी खूप वर्षांनी प्रत्यक्ष रंगमंचावर... त्या तुलनेने नवीन...
प्रेक्षकांचे अभिप्राय अंतिम. ते अजून येताहेत.
आमंत्रण बर्‍याच जणांना गेलेलं असतं. काहींच्या खर्‍याच अडचणी. काही न जमवणारे, मग काही करत नसताना ’सध्या काय चाललंय?’ असं थांबवून थांबवून विचारणारे. काही ’यानं प्रत्यक्ष काही केलं बरं का’ म्हणून हिरमुसणारे, सरसावून उगाच आपलं काहीतरी कुठेतरी दामटत बसणारे...
आपल्याला कुणी किती गंभीरपणे घेतंय हा विचार लोप पावलेला असतो प्रत्यक्ष काही करत असताना. आपलं असेल नसेल ते कौशल्य पणाला लाऊन काम पूर्ण करणं यात आनंद असतो. नक्कीच असतो...
तो या नोंदीद्वारे आपल्यापुढे सादर करतो... आभार!...

"शुभमंगल सावधान!" (एकांकिका) "अभिलेख" निर्मित, "नृत्यरंग" आयोजित 

लेखन, दिग्दर्शन: विनायक पंडित 

प्रकाशयोजना: वासुदेव साळुंके 

पार्श्वसंगीत: अरुण कानविंदे 

रंगभूषा: शशी सकपाळ, रमेश वर्दम आणि मंडळी 

वेशभूषा: वरदा पंडित 

कलाकार: प्रिया गडकरी, विनायक पंडित

प्रस्थापित (७) : भाग अखेरचा...

भाग १, भाग २, भाग ३, भाग ४, भाग ५ आणि भाग ६ इथे वाचा!
... प्रयोग चांगलाच रंगला... नेहेमीप्रमाणे स्त्री कलावंत नेहेमीच्या जागी चुकली. पुरुष कलाकारानं शिरीषचे लाफ्टर्स खाण्याच्या प्रयत्न केला. शिरीषने अर्थात ते चोख वसूल केले. तो कुठेही चुकला नाही. सगळं नेहेमीप्रमाणे...
पण नेहेमीप्रमाणे शिरीष प्रयोगात रंगून गेला नव्हता. कुठेतरी कायतरी चुकचुकत होतं. प्रयोग चालू असतानाही. मनाच्या मागे, प्रयोग चालू असतानाही. मनाच्या मागे, प्रयोग चालू असतानाही, काहीतरी वेगळं चालू होतं, हे शिरीषसाठी नवीन होतं...
कसे आलो आपण इथे?... नोकरी करणार नाही असं घरी सांगितल्यावर वडील चिडले होते. त्यांनी सतत मनधरणी करूनही, आपण सतत नाही! नाही! असं ठाम सांगत राहिल. तुच्छतेने?... मग आई हादरली. मागचे भाऊ, बहीण वेळेआधीच धडपडू लागले. आपण ते सगळं पहात स्ट्र्गल करत राहिलो. या इंडस्ट्रीत... सतत वाक वाक वाकण्याचा?... अपमान, उपेक्षा सहन करण्याचा?...

आणि... आज काय करतो आहोत आपण? रोजंदारीवर असलेल्या कामगारासारखे नाईटच्या पाकीटाची वाट पाहात? प्रथितयश निर्मात्याला बांधून घेऊन? कुबेर आणि कर्ण असलेला तो वेळप्रसंगी करवादत नाही आपल्यावर बॉससारखा? काय करतो आहोत आपण? सोडून जातो?...
एवढं सगळं करून दुसर्‍या फळीपर्यंत आलो आपण... आपल्यापुढचा दिग्दर्शक निर्मात्याचा नातेवाईक. तो आपल्याला पोचून देईल आणखी वर? एक नंबरवर?...
लग्न करायचं नाही ठरवलं आपण... तत्व जपल्यासारखं. सांभाळल्यासारखं. लग्न न करता कुणा कुणाबरोबर राहिलो... काय झालं? नातं नवरा- बायकोसारखं... कधी मी चुकायचं कधी तिनी. कधी दोघांनी. मग पुन्हा नवीन... पण लग्नासारखंच... संसारासारखंच... वेगळं काय?...
प्रयोग संपल्यावर मग शिरीष जास्तच बैचेन झाला. विशेषत: स्वत:ला जबरदस्तीने आरशात बघताना, टिश्यू पेपरने खरवडून खरवडून मेकप काढताना... त्यासाठी स्वत:ला आरशात न्याहाळताना...
हे सगळं आज दारूत बुडवणं अशक्य आहे, जोर करून बुडवायला गेलो तर जास्तच भडकून उठेल हे लक्षात आल्यावर तो आणखी खचला...
सगळं झालं ते त्या चष्मेवाल्यामुळं... संसारी, नोकरदार, अभिनयात सो कॉल्ड यश न मिळवल्यानं लेखनात स्ट्रगल करू पहाणार्‍यामुळं... प्रामाणिक, मॅनर्स पाळणार्‍या आणि स्वाभिमान न सोडणार्‍यामुळं... हे जाणवल्यावर मग शिरीषला आपलं ग्लॅमरस भणंगपण जास्त जास्तच खुपायला लागलं...         (समाप्त)
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
...खरं म्हणजे कथा लिहावी, तिच्याबद्दल काही लिहित बसू नये... हा अपवाद...
या कथेला "साप्ताहिक सकाळ" च्या कथास्पर्धेत ’तिसरं बक्षिस’ मिळालं. हा अनुभव माझ्यासाठी तरी प्रचंड सुखद होता...
पहिलं म्हणजे कथा निकाल असलेल्या साप्ताहिक सकाळच्या ४ ऑक्टोबर २००३ च्या अंकात प्रसिद्ध झाली. एका मित्राने ती बघितली. वाचल्याचं कळवलं. साप्ताहिकाचे अंक प्रसिद्ध तारखेच्या आधी दोनचार दिवस प्रसिद्ध होत असतात. त्यामुळे अशा पद्धतीने कळल्याने, तसं काही लिहिणारा अपेक्षित करत असल्याने, आनंद झाला. तो बाजारात जाऊन दोनचार प्रती घेऊन साजरा केला... दसराच होता... हात पाय पसरून पसरलो...
आस्थापनामधून फोन... बक्षिस घ्यायला या... परगावी... मी त्यावेळी नको तितक्या अडचणीत. कुठेतरी पहिलं बक्षिस न मिळाल्याची रुखरुख असावी. अपरिहार्य कारण पुढे करून येणं शक्य नसल्याचं नम्रपणे सांगितलं. पुन्हा फोन... जाण्यायेण्याचं भाडं देतो पण बक्षिस स्विकारायला याच... लिहिणार्‍याला हा तर पराकोटीचा आनंद! भाडं दिलं नाही, देतो म्हटलं तरी लिहिणारा खूष... आता जाणं भागच...
बक्षिस समारंभ अत्यंत नेटकेपणानं आयोजित केलेला. एका प्रख्यात पर्यावरणतज्ज्ञ बाईंचं व्याख्यान. आयोजकांनी स्वागत करणं... जाताना भेटून मग जा असा आग्रह... पहिल्या रांगेतली खुर्ची... उत्तम व्याख्यान... थोड्याफार गप्पा- कारण परतण्याची घाई, दुसर्‍या दिवसाचं रुटीन...
परतताना मी बसमधे नव्हतोच... चार बोटं नव्हे चांगलाच वर... प्रतिकूल काळात खूप वाट पाहून आलेला असा सुखावह अनुभव... संबंधितांचे आभार मानावे तेवढे थोडे...
परतल्यावर दोन दिवसांनी फोन... त्याच गावातून... नावं मुद्दाम टाळतोय... प्रसिद्ध व्यक्तिचं नाव घेऊन फुशारक्या नकोत आणि प्रतिसाद न देणार्‍यांची उगाच नावानिशी दखल कशाला?... अशा मोडवर सध्या आहे... तर फोन... नाव ऐकल्यावर मी चाट! असं होतं... अपेक्षा नसताना... ते नावाजलेले नाट्यसमीक्षकही. त्याना कथा प्रचंड आवडल्याचं ते सांगतात. त्यावर उत्तम एकांकिका होईल असं सांगतात. तुम्ही तसा काही विचार केला आहे का? म्हणून मित्रत्वाच्या नात्याने विचारतात. भारावून जाणं आभार मानणं यातच मी गुंतलेला असताना ते ज्या प्रायोगिक संस्थेशी संबंधित असतात त्यातला एकाचा संपर्क क्रमांक देऊन, याना फोन करा आणि मला येऊन भेटा पुढचं काय ते बोलू असं आमंत्रणही देतात... मी सातव्या आसमानात पोचलेला... ते शांत, मृदू...
मी उत्साहाने त्या संपर्क क्रमांकावर फोन करतो... पलिकडे,  त्याला कल्पना असावी असा आणि मला कल्पना नाही असा रुक्ष आवाज... विरोधी आवाज लगेच ओळखता येतात... माझं त्याना भरभरून सांगणं... येऊ ना? म्हणून विचारणं... ते नकारघंटा हातात घेऊन बसल्यासारखे... हो ही नाही आणि नाही ही नाही... पण म्हणजे नाहीच!...
वाईट वाटतं... पण काळ जातो तसं आयरनी वगैरे आठवायला लागते...
एका नकारात्मक अनुभवावर लिहिलेली कथा. अपेक्षा घेऊन चांगली नाटकं लिहून ती कुठे होत नाहीत तर तद्दन नाटक लिहून प्रयत्न केला तर तिथे प्रतिसाद हा असा... त्यावर कथा लिहिली, त्याला बक्षिस मिळालं, त्यानंतर एका प्रथितयश नाट्यसमीक्षकाला त्यात एकांकिकेचं बीज दिसलं, ते प्रायोगिक रंगकर्मींनी नुसतं पारखण्याचंही टाळलं... असा हा अनुभव किंवा अनुभवांची शृंखला...
करत रहाणं आपल्या हातात असतं. त्यानंतर येणारा अनुभवरूपी प्रतिसाद, त्याला काही लॉजिक नसतंच... मग आपल्याला जे वाटतं ते आपण स्वत:च करायचं. आपल्याला शक्य असेल तसं. पण करायचंच... असो!      
 

प्रस्थापित (६)

भाग १, भाग २, भाग ३, भाग ४ आणि भाग ५ इथे वाचा!
शिरीष समोरच्या चष्मेवाल्याशी आपलं नेहेमीचं डोळ्याला डोळा न भिडवण्याचं तंत्र चालू ठेऊनच होता. त्यानं आपल्या बॅगेतला हात बाहेर काढला.
"हे बघा- ही दोन-"
"मला कल्पना आहे हो-" चष्मेवाला सौम्य हसत म्हणाला.
"बघा ना- या संहितेबरोबर असलेल्या या पत्रावरची तारीख- सहा महिने होऊन गेलेत. या आणखी दोन संहिता. आधी आता या घेऊन बसायला-"
"मला पूर्ण कल्पना आहे त्याची. माणसं बिझी असतात. तुम्ही माझं पुस्तक चाळलं का?"
"हो ना! हो! हो!" शिरीषनं ठोकून दिलं.
"मग त्याच्या मलपृष्ठावर माझा बायोडेटा आहे. मी यातच होतो हो इतके दिवस. तुमच्यासारख्या भूमिका केल्या प्रायोगिक- व्यावसायिकला- अर्थात तुमच्यासारख्या यशस्वी नसतील त्या- मला माहितेय. माणसं बिझी असतात. त्यांना अजिबात वेळ नसतो. परवा आलो तेव्हाच माझ्या लक्षात आलंय!"
अजिबात न हालता शिरीष हातातल्या संहितांकडेच बघत राहिला.
"नाही- बघा ना- आता हे ह्यानी- सहा महिने आधी-"
"आरामात हो! मला अजिबात घाई नाही. आरामात वाचा. माझं पुस्तकही सवडीने वाचा- आणि मला सतत फोन करून, सतत भेटायला येऊन त्रास द्यायला खरंच आवडत नाही. इरिटेट होतो हो समोरचा माणूस. मला कल्पना आहे!"
"नाही- काय आहे- मला जर फोन करून आठबण केली नाहीत नं तर-" शिरीषनं नेहेमीचा धोबीपछाड टाकला. फोन नाही केलास ना तर तुझंच नुकसान आहे चष्मेवाल्याऽ- तो मनात म्हणाला.
"सतत नाही करत मी फोन. बिझी माणूस वैतागतो. वाचा तुम्ही सावकाश. चला. थॅंक यू!" चष्मेवाला निघाला. मेकपमनला, व्यवस्थापकाला हात करून तो निघाला आहेहे शिरीषनं नजरेच्या कोपर्‍यातून बघितलं, पण संहिता परत बॅगेत ठेवताना बॅगेत घातलेलं डोकं त्यानं अजिबात बाहेर काढलं नाही. चष्मेवाल्याच्या थॅंक यू लाही त्याने अर्थातच प्रतिसाद दिलाच नाही. गेला *****! असं मनाशी म्हणत त्यानं खर्रकन बॅगेची चेन ओढून बंद केली. चेहेरा अतिशय शांत ठेवून.
प्रयोग एक्च्यूअली सुरू व्हायला अजून अर्धातास तरी सहज होता. ऑफिशयल पंधरा आणि वर पंधरा मिनिटं. इस्त्री करून ठेवलेले कपडे बघून ठेवणं, तोंड धुणं, गप्पा मारणं इत्यादी प्रयोगाआधीची कामं यांत्रिकपणे करत तो रंगपटात स्थिरावला. काहीतरी त्याला खुटखुटायला लागलं. ते मनाच्या मागे ढकलून तो निग्रहाने हास्यविनोद करत राहिला. शेवटी वेळ झाल्यावर आरशासमोर बसला. आज मेकपमनला थांबवून त्यानं स्वत:चा मेकप स्वत:च करायला सुरवात केली. स्वत:चा चेहेरा रंगवताना त्याला काहीतरी वेगळं जाणवायला लागलं. मगासारखं... खुटखुटल्यासारखं... कॉन्फिडन्ट वाटत नाहीए आपल्याला आज? हं!... पावणेचारशेवा प्रयोग... यंत्र झालंय आता सगळं... वाचेचं, चेहेर्‍यावरच्या रेषांचं, हातवार्‍यांचं, हातचालींचं, विनोदाच्या जागाचं, लाफ्टरसाठी थांबण्याचं... तो स्वत:शीच हसला. पूर्ण एकाग्र होऊन, मेकपकडे लक्ष देऊन खुटखुटणं विसरण्याचा प्रयत्न करू लागला...     (क्रमश:)

 

प्रस्थापित (५)

भाग १, भाग २, भाग ३ आणि भाग ४ आणि  इथे वाचा!
शिरीषच्या घाईघाईला तोंड देत चष्मेवाल्याने सुरवात केली, "आणलंय मी... दुसरा अंक लिहिला नाहीये अर्थात... म्हणजे... कॉमेडी आहे... आजकालच्या रिवाजाप्रमाणे बरेच बदल करण्यासाठी... तुम्ही वाचा... तुम्हाला चांगलं... बरं... बरं वाटलं तर गाइड करा मग-"
"द्या, द्या फोन नंबर लिहिलाय नं?" शिरीष जरा ओरडतच म्हणाला. चष्मेवाल्याने तत्परतेनं लिहिलेला पत्ता, फोन नंबर दाखवला.
"दोन दिवसानी फोन करतो!" असं म्हणत शिरीष रंगपटाकडे निघालाच.
"तुम्हाला माझं नाटकाचं पुस्तक... द्यायचं-" चष्मेवाला पुस्तकावर शिरीषचं नाव लिहिण्यासाठी धडपडू लागला. पुस्तक ठेवायला जागा नाही. इस्त्रिवाला सरसावून मग्न. शिरीषला हसू आलं. त्यानं संभावितपणे इस्त्रिवाल्याला दम दिल्यासारखं करून जागा करायला सांगितली. त्यानं जागा करून दिल्यासारखी केली.
चष्मेवाला आता शिरीषच्या भाषेत चांगलाच फंबलला. शि च्या जागी गि वगैरे कसरती करून घाईघाईत नम्रपणे पुस्तक शिरीषला अर्पण केलं.
चष्मेवाल्याला घाम फुटला. कृती लवकर आटपली नाही तर शिरीष काय बोलेल, करेल याचा त्याला भरवसा नसावा.
"दोन दिवसात ह्स्तलिखित एक अंक वाचून होईल. फोन करतो दोन दिवसांनी!" रंगपटाकडे वळत मुद्दाम जरा जोरातच शिरीष म्हणाला. आपणच फोन करतो असं म्हटलं की प्रश्न मिटतो. वाट बघून गरजू फोन करत रहातो. मोबाईल आपलाच. आपल्याच हातात. अगदीच नाही तर बदलला नंबर. शिरीषचं समीकरण सोपं होतं.
"दोन दिवसांनी प्रयोग आहे तुमचा. तेव्हा जर आलो-"
"अरो हो! गुरुवारी! या ना या!- आता बसताय प्रयोगाला?" खिजवल्यासारखं वाटावं, वाटू नये अशा स्वरात शिरीषनं विचारलं.
"नाही... म्हणजे काम आहे... होतं दुसरं... तुमच्या कामाप्रमाणे ऍडजेस्ट केलंय- करणार- होतो... परवा येतो!"
हो ही नाही आणि नाही ही नाही, त्यामधलं काहीतरी एक्सप्रेशन देत नट आणि दिग्दर्शक (दुसर्‍या फळीतला) शिरीष रंगपटात शिरला, विसावला. रंगपटातली, नाटकातली पात्रं आणि इतर पात्रं यांच्याशी जरूरीप्रमाणे कमी, जास्त, अजिबात नाही, अशा प्रकारे कम्युनिकेट करू लागला.
हातातलं हस्तलिखित आणि पुस्तक त्याने केव्हाच मेकपच्या टेबलावर फेकलं होतं. नाटक सुरू व्हायला तब्बल पंधरा मिनिटं बाकी होती...
त्या गुरुवारी शिरस्त्याप्रमाणे शिरीष नाटक सुरू होण्याआधी, पंचवीस मिनिटं  ते अर्ध्यातासाच्या बेचक्यात त्या नाट्यगृहाच्या पॅसोजमधे शिरला. एकच भला मोठ पॅसेज. समोर कपडेपट. डाव्या हाताला रंगपट, अशी त्या नाट्यगृहाची रचना, तर समोर हसत चष्मेवाला.
"सॉरीऽ आजही मी तुमच्या आधी येऊन तुम्हाला सामोराऽ"
मोकळा झालाय, याला दाबायला पाहिजे, शिरीषनं लगेच ताडलं, "होऽ होऽ होऽ होऽ- जरा एक मिनीट-" असं म्हणत शिरीष कपडेपटात शिरला. व्यवस्थापकीय सहायकाला खुणेने कपडेपटाचं दार पूर्ण बंद करायला सांगितलं.

चष्मेवाला पॅसेजच्या भिंतीला टेकून वाट बघत उभा राह्यलाय हे नजरेच्या कोपर्‍यातून बघताना त्याला बरं वाटलं.
घातलेल्या शर्टची वरची दोन बटणं उघडून, आरामशीर हातातली भलीमोठी बॅग टेबलावर ठेवून तिची चेन उघडताच त्यानं आत बघितलं. थोडा वेळ तसाच जाऊ दिला. मग खुणेने व्यवस्थापकीय सहायकाला बाहेर पाठवून चष्मेवाल्याला आत बोलवायला सांगितलं. चष्मेवाला विनम्रपणे आत आला. तो आपल्यापर्यंत पोहोचेपर्यंत शिरीषनं त्याच्याकडे ढुंकुनही बघितलं नाही. आपल्या बॅगेतले कपडे वरखाली करत, एक शर्ट बाहेर काढून ठेवत, तो बॅगेतच बघत राहिला. आत दोन स्क्रीप्ट्स- नाटकाच्या संहिता आहेत ना याची पुन्हा एकदा त्याने खातरजमा करुन घेतली.
"हे बघा- हे-"
"अगदी आरामात. अगदी आरामात. मला काहीही घाई नाहीये!"
अचानक दोन्ही हात फैलावत चष्मेवाला म्हणाला. शिरीषनं आश्चर्यानं त्याच्याकडे बघितलं. त्याला हे अनपेक्षित होतं. पण ते चेहेर्‍यावर कसं दाखवायचं नाही हे तो शिकला होता. तो हलला नाही...        (क्रमश:)

प्रस्थापित (४)

भाग १, भाग २, भाग ३ इथे वाचा!
बिनफ्रेमच्या चष्म्याची नजर दीनवाणी  नव्हती. तो हिरमुसून घड्याळात बघत दूर जाऊन उभा राहिला आहे हे शिरीषनं डोळ्याच्या कोपर्‍यातून बघून घेतलं. चष्मेवाला घड्याळात बघत उभा राहिला.
मग पाच मिनिटांनी झटका आल्यासारखं वळत शिरीष नाट्यगृहाचा तो लांबलचक जिना चढू लागला. चार- पाच पायर्‍या चढल्यावर त्याच्या डोळ्यांच्या कोपर्‍यातला बल्ब पुन्हा पेटला. चष्मेवाला चूपचाप त्याच्यामागे चालू लागला होता. चष्मेवाला जिना चढतोय याची खात्री झाल्यावर मगच शिरीषनं मागे न बघता, उलटा पंजा मागे नेऊन हाताची बोटं हलवून आपल्या मागोमाग येण्याची खूण केली. चष्मेवाल्याचा पडलेला चेहेरा बघायची त्याला आता गरज नव्हती.
शिरीष नंतर बुकींगजवळ गेला. नेहेमीप्रमाणे आत वाकून बघितलं. प्लानवर. हाताची बोटं उंचावून पासांची खूण केली. एका ओळखीच्याने थांबवलं. त्याच्याशी बोलला. मागचा चष्मेवाला प्रत्येकवेळी जर्क बसून थांबत होता. अडखळत होता. पास किती ठेवायचे हे बुकींगला सांगितल्यानंतर मगच शिरीषनं चष्मेवाल्याकडे बघून ’बसणार का’ असं अत्यंत कोरड्या आवाजात विचारलं. चष्मेवाला अर्थातच नाही म्हणाला. आपलं काम घेऊन आलेला माणूस पहिल्या भेटीतच फ्री पासवर नाटकाला बसणार नाही, याची शिरीषला खात्री होती.
नाट्यगृहाच्या मुख्य प्रवेशद्वारातून आत शिरताना द्वारपालाचा सलाम घेऊन शिरीषनं वेग वाढवला. चष्मेवाला फरफटल्यासारखा त्याच्या मागे. या सगळ्या प्रवासात कामाचं काय बोलायचं ते बोलून शिरीष प्रामाणिकपणे चष्मेवाल्याला वाटेला लावू शकला असता. पण शिरीषनं ’काय कसं काय?’ अशा पद्धतीचं बोलणंही टाळलं. शिरीष काही केल्या बोलत नाही म्हणून तो मर्यादापुरूषोत्तम चष्मेवाला शिरीषचा माग काढण्यातच धन्यता मानत होता. एखादा आगाऊ बोलबच्चन असता तर त्यानं शिरीषला एव्हाना हैराण केलं असतं.  पुढे जाऊन आपल्याला अडचणीचं ठरेल असं काहीही करायची चष्मेवाल्याची तयारी दिसत नव्हती. ’काढू दे अजून कळ!’ असं स्वत:शी म्हणत शिरीष वाटेतल्या कॅन्टीनजवळ थांबला. वडा कधी, कसा पाठवायचा हे त्यानं आवर्जून नक्की केलं. पुढे चाललेल्या कलाकाराबरोबर डिसकस केलं आणि थोडा वेग वाढवून त्यानं तो उभा पॅसेज पार केला.
आडवा पॅसेज पार करून दोन-तीन दारं पार करत तो रंगपटात पोहोचला. वाटेतल्या दारांना वर चाप लावले होते. मागून येण्यार्‍यासाठी दार उघडून धरण्याचीही शिरीषला आवशकता नव्हती. चाप लावलेली दारं फटाफट बंद होत होती. ती पुन्हा उघडत जाऊन चष्मेवाला रंगपटाच्या दाराशी येऊन घुटमळला. आत नेहेमीचे यशस्वी, त्याना भेटायला आलेले काही तुलनेने अयशस्वी, काही लोंबते अशी सगळी फौज जमली होती.
आत गेल्यावर उपचार म्हणून तरी शिरीषनं ’आत या’ असं म्हणावं ही चष्मेवाल्याची अपेक्षा असावी. घुटमळून, वाट बघून चष्मेवाला शेवटी रंगपटात शिरला. तो आला आहे याची खात्री झाल्यावर शिरीष त्याला ’या’ म्हणाला. बसा म्हणाला नाही. चष्मेवाला बसला. त्याने अपेक्षेने शिरीषकडे बघितलं. शिरीषने ताबडतोब त्याची नजर टाळून चष्मेवाल्याच्या बाजूला बसलेल्या खुळचट हसणार्‍या माणसाकडे मोर्चा वळवला. काहीतरी गंभीर घडल्यासारखी जुनीच घटना नव्याने सांगू लागला. खुळचट हसणारा मांडीवरच्या ऍटॅचीवर हाताचे दोन्ही कोपरे टेकवून मोबाईलवर खेळत आणखी खुळचट हसत ते सगळं ऐकत होता.

मग त्या खुळचटचं लक्ष चष्मेवाल्याकडे गेलं. ’अरे तू कसा काय इकडे?’, असं विचारून खुळचट तोंड पसरून हसला. शिरीष लगेच सावध झाला, "चला, चला आपण आपलं-" घाईघाईत शिरीषनं चष्मेवाल्याला उठवलं. ओळख बिळख म्हणजे नस्तं काहीतरी चालू झालं असतं.
घाईघाईत शिरीषनं चष्मेवाल्याला कपडेपटात आणलं. नेहेमीप्रमाणे खुर्च्यांमधे कपडे.
"द्या! द्या! आणलंय नं तुम्ही?" जरा तावदारल्यासारखं करतच शिरीषनं पुन्हा घाई केली...   (क्रमश:)  

प्रस्थापित (३)

भाग १, भाग २ इथे वाचा!
संध्याकाळी सातच्या सुमाराला शिरीष नाट्यगृहाच्या फाटकातून आत शिरला. नेहेमीसारखा रिलॅक्स्ड. फाटकाला लगटून आणि आत आवारात अनेक ठिकाणी पुंजके उभे होते. शिरीषच्या भाषेत दोन- चार नट आणि अनेक बोल्ट्स. अंगविक्षेप करून ग्लॅमर खेचणारे. मोठमोठ्याने बोलून टाळ्या घेणारे. कुणी बाहेर जाऊन सिगरेट शिलगावून आत येणारे.
शिरीष कुणाला हात करत, कुणाशी हसत, कुणाला हाय करत, हात मिळवत आणि प्रसंगी फिल्मी आलिंगन देत- जरूरीप्रमाणे- अर्थात शिरीषच्याच- आवारात आला. ज्याच्याकडून काही अतिमहत्वाचं काम होण्याची शक्यता होती त्याला शिरीषनं स्वत: त्याच्याजवळ जाऊन अटेंड केलं. हे सगळं करत असताना त्याच्या डोळ्यांच्या कोपर्‍यात धोरणीपणाचा बल्ब लागलेलाच होता. त्या बल्बनी तो आसमंत न्याहाळत होता. हवी ती हालचाल दिसत नव्हती.
मग तो भेटायला आलेल्या नाट्यव्यवस्थापकाशी बोलायला लागला. व्यवस्थापकानं त्याला कोपर्‍यात घेतलं. शिरीषनं दोन- चार मोबाईल कॉल्स करून व्यवस्थापकाला तारखा देण्यासंबंधीची व्यवस्था केली. या सुमारास नाट्यगृहासमोर नाट्यगृहात जाणार्‍या भल्यामोठ्या जिन्याच्या वरच्या टोकाला त्याला अपेक्षित हालचाल दिसली. तिथे एक बिनफ्रेमचा चष्मेवाला घुटमळत होता. याचा अर्थ तो रंगपटात जाऊन आला असावा. शिरीषनं पाठमोरं होऊन त्या व्यवस्थापकाला आणि त्याच्या सहाय्यकाला आणखी कोपर्‍यात घेतलं. बिनफ्रेमचा चष्मा ते बघून घुटमळत थांबला. याचा अर्थ तो भिडस्त आहे, मर्यादा पाळणारा आहे, हे शिरीषनं नमूद करून घेतला.
कोपर्‍यातली चर्चा आटोपतेय असं लक्षात आल्यावर शिरीष मोबाईलवर कॉल लावत एकटा आणखी कंपाऊंडच्या भिंतीजवळ गेला. बिनफ्रेमच्या चष्म्यानं ओळखलं असावं साहेब इतक्या लवकर रंगपटात येत नाहीत. तो जिना उतरू लागला. ते बघून शिरीष मोठ्याने हाका मारत एका नव्या कोंडाळ्यात सामील झाला. नुकताच चरित्रचित्रपट मिळालेला एक नट उत्साहाने आपले अनुभव सांगत होता. बिनफ्रेमचा चष्मा जिना उतरून खाली आवारात उतरला. साहेबांना भेटायचा त्याला धीर होत नसावा. त्याच्यासमोर प्रोफाईल फ्रेममध्ये असलेला शिरीष गप्पा रंगवत होता. बिनफ्रेमचा चष्मा जराशाने कोंडाळ्याला वळसा घालून जरा दूर जाऊन उभा राहिला. शिरीषने त्याला नीट बघून घेतलं. गृहस्थ संसारी, नोकरी करणारा, त्याच्या वयाचाच वाटत होता. राहू दे उभा असं स्वत:च्या धोरणीपणाशी म्हणत शिरीषनं कोंडाळ्यातल्या संवादातला आपला अभिनय चालू ठेवला.

बिनफ्रेमच्या चष्मेवाल्याने घड्याळात पाहिलं. मगापासून चौथ्यांदा. पावणेआठ- भेटीची वेळ. मग तो पुन्हा एक वळसा घेऊन शिरीषजवळ येऊन उभा राहिला. त्याच्याकडे बघत शिरीषने आपली नजर लगेच काढून घेतली. एखादं लाचार पोर दीनवाणं होऊन दात्याची नजर आपल्याकडे कधी वळेल याची नुसती वाट बघत उभं राहतं तसा बिनफ्रेमचा चष्मेवाला बाजूला येऊन उभा आहे हे शिरीषला जाणवलं.
"एक्सक्युज मी... एक्सक्युज मी... मी... अमुक अमुक... सकाळी... दुपारी... फोन केला होता. तुम्ही-"
"आपण जरा नंतर-" असं म्हणून वाक्य तोडून, दोन मिनिटं या अर्थाची दोन बोटं हवेत उडवून शिरीष कोंडाळ्यातल्या उत्साही चरित्रनायकाकडे नुसताच बघत राहिला. कमरेवरची बॅग, खांद्यावरचा तिचा पट्टा मानेजवळ आणखी वर ढकलून खिशात हात घालत...  (क्रमश:) 
   

प्रस्थापित (२)

भाग १ इथे वाचा! 
...पुन्हा वेगवेगळा कोलाज बघत शिरीषला डुलकी लागली आणि मोबाईल पुन्हा वाजला. पुन्हा मंगलाष्टकं, तोच अनोळखी नंबर... कट. झोप.
तिसर्‍या वेळी त्यानं मोबाईल थंडपणे ऑफच करून टाकला. झक मारत गेले महत्वाचे कॉल्स. येणार असेल काही काम, मिळणार असेल, तर मिळेलच. नाही तर जाऊ दे झन्नममध्ये! असा विचार आल्यावर त्याला गाढ झोप लागली.
दुपारी बारानंतर कधीतरी पोटातल्या भुकेने शिरीषला जाग आली. नेहेमीप्रमाणे मोबाईल चार्ज करायला ठेवून तो बाथरूममध्ये शिरला.
सगळं आटोपल्यावर त्यानं बाहेरच्या कडीला असलेल्या दुधाच्या पिशवीतली दुधाची थैली फ्रिजमध्ये ठेवली. मोबाईल ऑन करून खिशात सरकवला. पोटातली आग शांत करायला बाहेर पडायला, कळवळत.
रिक्षात बसल्यावर सीटखालीच कळ असावी तसा सीडीप्लेअर चालू झाला. त्याच्यावर लेटेस्ट म्युझिक अल्बममधलं अत्यंत लेटेस्ट पॉप्युलर गाणं. शिरीषचा मोबाईल वाजला. शिरीष खिशातून तो काढेपर्यंत रिक्षावाल्यानं गाण्याचा आवाज चक्क कमी केला. शिरीष रिक्षावाल्याकडे बघतच राहिला. असेही रिक्षावाले असतात?
भुकेने कळवळलेला शिरीष मोबाईल स्क्रिनकडे बघत होता आणि स्क्रिन तो सकाळचा अनोळखी नंबर पुन्हा एकदा दाखवत होता. शिरीष वैतागला.
"हॅलोऽऽऽ... बोला!... बोला! बोला!..."
"मी अमुक अमुक बोलतोय शिरीषजी... मी एक... एक लेखक... लेखक-"
"हां! हॅलोऽऽ हॅलो‌ऽऽ बोलाऽऽ- कट!"
शिरीष आणखी वैतागला. कुणीतरी होतकरूऽऽ... आता हा काय पिछा सोडत नाय आणि पुन्हा मंगलाष्टकांची धून वाजली.
"हां! हॅलोऽऽ हो! हो! कळलं मला तुम्ही लेखक आहात ते!... या! याना! कधीही... प्रयोगाला या... हं! ऑं?"
"मी अलीकडेच प्रयोगाला येऊन गेलोय. एक नाटक लिहिलंय ते तुम्हाला दाखवायचं होतं. तुमचं मार्गदर्शन..."
आता शिरीषला पुढे बोलत रहाणं भागच होतं.

"हां! आंऽ वन लाईन काय आहे?... हां!... (*‌%!?!ऽ*)... हां हां ( *‌%!??!ऽ**%!)... हां! (*‌%!ऽ*?*%!!?) हां! ( *‌%!ऽ**%!?????!!!*ऽ) का- काय आहेऽ... इतरवेळी भेट ठरवली आणि नेमका वेळउशीर झाला तर पंचाईत होते म्हणून प्रयोगाला या!"
"कधी येऊ?"
"आं? आंऽ आज आज या ना, पण साडेसात पावणेआठपर्यंत या!"
"येऊ? मग येतो मी, थॅंक यू! साडेसात पावणेआठपर्यंत येतो. तुम्हाला दाखवतो. तुम्ही गाईड..."
शिरीष हं हं असा रिस्पॉन्सच न देत राहिल्यामुळे होतकरूला काहीच कळेना. फोन चालू आहे की कट झालाय, नक्की साडेसात पावणेआठला भेट होणार की... शिरीष मोबाईल तसाच होल्ड करून होता. गपचूप. होतकरू गोंधळला, भांबावला. शेवटी कंटाळला, स्वत:वरच वैतागला आणि त्याने फोन डिसकनेक्ट केला.
फोन डिसकनेक्ट झालाय अशी पूर्ण खात्री झाल्यावर मगच शिरीषनं आपला मोबाईल ऑफ केला आणि मनातल्या मनात होतकरूला आणि पोटातल्या भुकेला असंख्य फुल्या फुल्या वाहत रिक्षातून बाहेर बघत राहिला. रेस्टॉरंट यायची वाट पहात...                                                                             (क्रमश:)  

प्रस्थापित (१)

शिरीष नट होता आणि दिग्दर्शकही, रंगभूमीवरचा. दुसर्‍या फळीतला. दुसर्‍या फळीतून पहिल्या फळीत स्थान मिळवणं त्याला तितकसं कठीण नव्हतं. चांगली संस्था हाताशी होती. निर्माता कुबेर आणि कर्ण असा दोन्हीही. अर्थात इथपर्यंत पोहोचणं शिरीषला सोपं नक्कीच नव्हतं. काय काय व्याप ताप करून तो इथे पोहोचला हे त्यालाच माहीत.
प्रायोगिक संस्था, स्पर्धा यातच आयुष्याची तिशी उलटून गेली. कनिष्ठ मध्यमवर्गीय पालक, हातातोंडाची गाठ जेमतेम पडत होती इतकंच. कुठूनतरी नाटकाचं वेड शिरीषच्या डोक्यात आलं, एकदा आलं की ते सहजासहजी जात नाही.
शिरीष दिसायला असातसा. त्याच पंचविशीतच पोट आलं. बुटका, चेहेरा विनोदी कामांसाठी उपयुक्त. जाडा सुद्धा. पण सिन्सियर. झपाटलेला.
पस्तीशीत त्याला समजलं की हे स्पर्धा, बक्षिसं वगैरे काही खरं नाही. आयुष्यभर नाटक किंवा तत्सम क्षेत्रात रहायचं म्हणजे व्यावसायिक व्हायला पाहिजे. पण घरात नाटकाचं वातावरण नाही, कुणी गॉडफादर नाही. ठसणारं व्यक्तिमत्त्व नाही, टॅलेंट सर्वसाधारण योग्यतेचं. फक्त पुरेसं गांभीर्य, मेहनतीची तयारी, झपाटलेपण, दिग्दर्शनासाठी आवश्यक संघटन कौशल्य इतकं होतं. पण त्याहीपेक्षा महत्वाचं म्हणजे शिरीषकडे धोरणीपणा हा गुण होता. तो आपल्याकडे आहे हेही त्याला वेळीच समजलेलं. त्यामुळे कुठे पोचायचं, तिथे जाण्यासाठी चॅनल्स कुठले. त्यातला कुठला प्रथम वापरायचा. मग कुठला. आणीबाणीच्या वेळी या चॅनल्सचा क्रम कसा बदलायचा हे त्याच्या डोक्यात खूप कमी अवधीत तयार व्हायचं. बर्‍याचवेळी नशीबाची साथ मिळायची. असं होत होत मजल दरमजल करत अनेक ठिकाणी डिप्लोमॅटीकली वाक वाकून तो सद्यपरिस्थितीपर्यंत पोहोचला. अर्थात अनेक अपमान पचवून, प्रसंगी ते दारूच्या पेल्यात बुडवून.

जवळ जवळ क्रमांक एकचं दिग्दर्शकपद. व्यायसायिक स्पर्धेत पुढे धावणारा एकमेव दिग्दर्शक. आताच्या नाटकातला शिरीषचा रोल तसा नाटकातला तिसर्‍या-चौथ्या क्रमांकाचा. पण मुख्य भूमिकांपैकी. टिपिकल पण चोख हसे वसूल करणारा. टायमिंगचं कौशल्य शिरीषचं. सव्वातीनशे- साडेतीनशे प्रयोग म्हणजे पैसे, लोकप्रियता इ. इ. दृष्टिने चांगलेच. सामान्य प्रेक्षकही आता शिरीषला ओळखायला लागलेले.
कुणामधे गुंतणं वगैरे प्रकार शिरीषनं ठेवलेच नाहीत. शिरीषमधे कुणी गुंतणं तसं लांबच. आली तर आली. राहिली तर राहिली. गेली तर गेली. ही गेली तर दुसरी, तिसरी... नाही!... तर आहेच!...
चाळिशीनंतर शिरीषसारख्यासाठी एकूण स्थिती समाधानकारक नव्हे तर चांगलीच म्हणायला पाहिजे. देण्याची तयारी असली की मिळतं. नशीब साथ देत असलं की मिळतंच मिळतं. काय काय द्यायची तयारी आहे त्यावर सगळं अवलंबून.
शिरीष आहे त्यात अवघडलेला नव्हता. बर्‍यापैकी रिलॅक्सड होता. धावपळ, दगदग, मेहनत चुकत नव्हती. धोरणीपणाचा बल्ब मेंदूत सतत पेटवून ठेवावा लागे. पण आता रिटर्नस मिळत होते. अपेक्षेपेक्षा जरा जास्तच आणि तेही नुसत्या नशिबाच्या शिक्क्याचे नव्हे. शिरीषला त्याचा अभिमान होता.
आठवड्यातून एकदा शहराबाहेर प्रयोग लागत. असे एक-दोन प्रयोग आटपून, अतिशय शिस्तीत चौथा अंक संपवून, खरं तर या दिवसांत तिसरा म्हणायला पाहिजे. तो सकाळी परत आला. लुंगी लावून झोपला. फ्लॅटच्या कडीला अडकवलेल्या पिशवीत हात घालून दुधाची थैली बाहेर काढणं नेहेमीप्रमाणे जीवावर आलेलं.
सुखद गुंगी, रंगलेला प्रयोग, मिळालेले हशे, जमलेलं, विस्कटलेलं टायमिंग, प्रयोगात झालेल्या गोच्या, गमती, गप्पा, विंगेतल्या, दारूकाम, जेवण, बस, विनोद, चर्चा, बसमधली हेरगिरी असं सगळं कोलाज होऊन झोपेतही डोक्यात फिरत होतं. सुखद गुंगी उतरत आणि हॅंगओवर चढत. नेहेमीप्रमाणे. आणि मोबाईल वाजला. बराच वेळ मंगलाष्टकाची धून वाजल्यावर त्याला जाग आली. त्यानं मोबाईल चाचपडला, शोधला आणि तो चिडला. एकतर कुणीतरी जबरदस्तीनं ऍडजस्ट केलेली ती धून आणि अनोळखी नंबर. काय संबंध आपला आणि मंगलाष्टकाचा? आणि या नंबराचाही? घाणेरडी शिवी हासडून त्यानं नंबर कट केला. मोबाईलच ऑफ करून ठेवणं म्हणजे महत्वाच्या कॉल्सची गोची. तो पुन्हा झोपला...                                    (क्रमश:)

                    

"कन्या" दीर्घांकाचे ध्वनिचित्रमुद्रण!

१६ डिसेंबर २०१२ आपल्याला वेगळ्या कारणासाठी लक्षात असेल. आम्ही त्याच दिवशी संध्याकाळी ५ वाजता अशाच एका मुलीची संघर्षातून उभं रहाण्याची कहाणी "कन्या" दीर्घांकाद्वारे मांडली होती.
आपल्यापैकी अनेकांना प्रयोग पहाणं साधलं नसेल.  "कन्या" या दीर्घांकाचे ध्वनिचित्रमुद्रण आता आपण यूट्यूबवर पाहू शकता.
कन्या दीर्घांकासंबंधीची माहिती, क्षणचित्रे इत्यादी माहिती इथे जरूर वाचायला मिळेल.
हे माझं दिग्दर्शन आणि निर्मितीतलं आणि कलाकारांपैकी बहुतेकांचं अभिनयातलं पदार्पण!
आपल्या अभिप्रायाची आम्ही आतुरतेने वाट पहात आहोत!

"कन्या" दीर्घांकाची क्षणचित्रं!

"अभिलेख" प्रकाशित "कन्या" या दीर्घांकाचा शुभारंभ झाला त्याची क्षणचित्रं! 

दिनांक १६ डिसेंबर २०१२, रविवार, संध्याकाळी ५ वाजता, प्रबोधनकार ठाकरे लघुनाट्यगृह, बोरिवली इथे "कन्या" हा दीर्घांक सादर झाला. 

एका अत्याचारित महाविद्यालयीन युवतीची कहाणी मांडण्याचा हा एक प्रयत्न. 

दीर्घांकाचे मानकरी पुढीलप्रमाणे:

लेखन, दिग्दर्शन, निर्मिती: विनायक पंडित

प्रकाश: वासुदेव साळुंके

पार्श्वसंगीत: अरूण कानविंदे

वेशभूषा: वरदा पंडित

रंगभूषा: रमेश वर्दम

कलाकार

तेजश्री बोरकर

विद्या मुळगुंद

कविता नाडकर्णी

प्रिया गडकरी

मृणाल वझे

हार्दिक आमंत्रण "कन्या" दीर्घांकाचे!

हार्दिक आमंत्रण!

"अभिलेख" सादर करत आहे...

विनायक पंडित लिखित, दिग्दर्शित, निर्मित 

दीर्घांक "कन्या"

एका महाविद्यालयीन युवतीची ही गोष्टं!

सारिकावर अत्त्याचार झाला...

तिला तपासून घ्यावं लागलं आपलं आयुष्य,

आपल्या आधीच्या पिढीतल्या चार स्त्रियांशी...

काय होती या सगळ्यांची आयुष्यं?

सारिकाला काय मिळालं या अनुभवातून?

सारिकाचं पुढे काय झालं?

’"झुलवा" देवदासींच्या समस्येवरचं नाटक’ नावाचा समूह!

• मित्रमैत्रिणींनो नमस्कार!

  गेल्याच आठवड्यात ८ जूनला ’"झुलवा" देवदासींच्या समस्येवरचं नाटक’ या समूहाची सुरवात फेसबुकवर केली आहे आणि आपल्या सगळ्यांच्या शुभेच्छा हव्या आहेत!
  "अभिलेख" वर मी या आधी झुलवा नाटकाबद्दल लिहिलं आहेच. पण ते अगदी वैयक्तिक स्वरूपाचं लेखन आहे. त्यापेक्षा सघन काही करावं, त्याची नोंद आंतरजालावर रहावी अशा इच्छेने मी त्यानंतर झपाटत गेलो. त्यात अनेकांना सहभागी करून घेणं आवश्यक आहे असं जाणवत गेलं. 

  आजच्या आशयघन नाटकांच्या पडत्या काळात एका कादंबरीवरून रूपांतरीत केलेलं, लोककलाप्रकाराच्या वेगळ्या बाजात बसवलेलं, पदार्पणातच राष्ट्रीय पातळीवर सादर झालेलं, नृत्य, संगीत, नाट्य याचबरोबर देवदासींची समस्या, त्यांच्या नुसत्या शोषणाची समस्या नव्हे तर त्यातल्या एका तरूणीची शिक्षण घेण्यासाठीची धडपड, तगमग "झुलवा" त मांडली गेली आहे. 

  हे नाटक १९८७ सालापासून साधारण २००५ पर्यंत एकूण चारवेळा रंगमंचावर आलं! वेगवेगळ्या संचात! 

  २०१२ साल हे "झुलवा" रंगमंचावर येऊन गेल्याचं पंचविसावं- रौप्यमहोत्सवी वर्षं!

  प्रायोगिक मराठी रंगभूमीच्या प्रवासातलं "झुलवा" हे एक महत्वाचं नाटक आहे. 
  चार पर्वात विस्तारलेले "झुलवा" शी संबंधित कलाकार, तंत्रज्ञ, संस्था, प्रेक्षक यांच्यात एक समन्वयाचं साधन तयार व्हावं, त्यांना नाटकासंबंधी विचार, आठवणी प्रकट करता याव्यात, त्यांनी वेळोवेळी केलेलं काम सूचिबद्ध व्हावं, आंतरजालावर या नाटकासंबंधातली माहिती संग्रहित व्हावी, इच्छुक नव्या पिढीला ती उपलब्ध व्हावी. नाटक विषयाचा अभ्यास करणार्‍याला त्यातून निश्चित लाभ व्हावा. सरतेशेवटी या सगळ्याच्या संदर्भाने देवदासींच्या समस्येवर आणखी विचारमंथन व्हावं असं मनापासून वाटलं. 
  "झुलवा" देवदासींच्या समस्येवरचं नाटक- या नावाचा समूह सुरू करण्याचा उद्देश हा असा होता.

  देवदासींच्या समस्येवरचं हे पहिलंच मराठी नाटक आहे का? आज या समस्येवरचा माध्यमांमधला प्रवास सातत्याने अशा विषयांवरच्या येत असलेल्या चित्रपटांची सुरवात करून देणारा ठरला का?.. यावरही यामुळे प्रकाश पडू शकेल.

  "झुलवा" नाटकाच्या संदर्भातूनच केलेलं लेखन, प्रतिक्रिया, छायाचित्रं इत्यादी साहित्य ही या समूहाची आवश्यकता!
  हा ओपन ग्रुप आहे. नियमावली प्रमाणे तो चालवाला जाईल. तो कुणा एकाची जबाबदारी राहू नये, रहाणार नाही.

  यात वैयक्तिक दोषारोप, हेवेदावे यासंदर्भातलं लेखन अजिबात नको! मूळ धागा सोडून केलेल्या निष्फळ चर्चा नकोत! सकारात्मक टीका, समीक्षा, चर्चा असायला काहीच हरकत नाही!  

  "झुलवा" या नाटकासंबंधी एक डेटाबेस तयार व्हावा ही इच्छा सगळ्या "झुलवा" प्रेमींच्या मनात आहे असं वेळोवेळी जाणवलं आहे. वेगवेगळ्या ग्रुपमधे वेगवेगळ्या वेळी झुलवा नाटक सादर केलेले कलाकार आणि प्रेक्षक यांचं इथे अत्त्यंत मन:पूर्वक स्वागत!
  हळूहळू हा समूह आकार घेईल तेव्हा इथे माहितीचा साठा तयार होईल. अभ्यासकांनाही यातून लाभ होऊ शकेल. 

  तेव्हा मंडळी, ’"झुलवा" "Zulwa" देवदासींच्या समस्येवरचं नाटक’ हा समूह खाली दिलेल्या दुव्यावर साकार होत आहे: https://www.facebook.com/help/groups
  समूह सुरू होतो. तो वाढण्यासाठी आवश्यकता असते अनेकांच्या शुभेच्छांची, पाठिंब्याची, सहकार्याची.

  आपल्या सूचनांचं आणि दुरूस्त्यांचं मनापासून स्वागत!

  आभार!