पुराण आणि आम्ही...

पोथीला मनोभावे हात जोडून गाडगीळबुवा पुराण वाचायला-सांगायला सुरवात करायचे.त्यानी हात जोडले रे जोडले की सगळे श्रोते एकसाथ हात जोडायचे.मोठ्यांनी हात जोडले की आम्ही लहान पोरंही हात जोडायचो.पुराणात देवाचं नाव आलं रे आलं की श्रोते लगेच हात जोडणार आणि मुलांना ती गंमत वाटून ती हसणार.पुन्हा हसणं उघड होऊ नये म्हणून धडपडताना मुलं आणखी काही मजेशीर प्रकार करणार आणि त्यांचं हसणं उघड होणार ते होणार.पुराणातली बुवा सांगत असलेली गोष्ट सरळ चालू असली की समजायची.त्यात रंगून जायला व्हायचं.त्या गोष्टीत एक गोष्टं सांगणारा आणि दुसरा ऐकणारा असायचा.ऐकणारा गोष्टीत अमुकाने अमुक का केलं?किंवा अमुकाचं असं का झालं?असं विचारायचा.त्यानं असं विचारल्यावर गोष्टीतला गोष्टं सांगणारा म्हणायचा,असंच एकदा अमुकानं तमुकाला विचारलं तेव्हा अमुकानं तमुकाला जी कथा सांगितली ती आता तुम्हाला सांगतो.असं होत दुसरी गोष्टं सुरू व्हायची.तीही चांगलीच असायची पण असं तीन-चार वेळा झालं की आम्हाला कंटाळा यायचा.कोण काय सांगतंय,ते कशाला सांगतंय तेच समजेनासं व्हायचं.खरे म्हातारे कोतारे श्रोते मात्र पुराणात रंगून गेलेले असायचे.मधनंच काहीतरी पटल्याचा सार्वजनिक हुंकार.गोष्टीतल्या विनोदावर किंवा बुवांच्या गोष्टीवरच्या मार्मिक भाष्यावर माफक सार्वजनिक हसणं.तसं इतरही बरंच सार्वजनिक चालू असायचं.वाती वळणं,माळ ओढणं,चुटक्या वाजवत बुवांना कळणार नाही अश्या आवाजात जांभया देणं आणि फारच अनावर झालेल्यांनी माना टाकणं…

देवळातलं पुराण

आजी देवळात पुराण ऐकायला निघायची.हातात भरड भरतकाम केलेल्या कापडाची बनवलेली छोटीशी पिशवी.त्या छोट्याश्या पिशवीत बसायला लागणारं सुती दीड फूटी चौरस आकाराचं पटकूर.हळदीकुंकवाची कुयरी, काळ्या सालीचे मोठे फुटाणे.देवळात सवाष्णींची भेट झाली की एकमेकींना हळदीकुंकू लावलं जायचं.पण नुसतं हळदीकुंकू नाही.सोबत कधी फुटाणे कधी पेढे कधी साखरफुटाणे द्यायचे, घ्यायचे.देवळातून परत येताना त्यात भर असायची करवंदांची-काळी मैना!-काळी काळी मैना! डोंगरची मैना!-अश्या हळ्या देणारय़ा हातगाडीवाल्यांकडून किंवा टोपलीत करवंदांचे डोंगर रचून ते विकणारय़ांकडून घेतलेल्या करवंदांची.कधी पिशवीत भर असायची टपोरय़ा जांभळांची! चैत्र महिन्यात पानात गुंडाळलेली आंबेडाळ.घरी गेल्यावर सगळ्या नातवंडांना समोर बसवून हे सगळं वाटण्याचा आजीचा कार्यक्रम असायचा… पुराण ऐकायला आम्हीही आजीबरोबर.चुळबुळ न करण्याची, आवाज न करण्याची शपथ घेऊन आणि ती सत्रांदा मोडून.मग आजी डोळे मोठे करून रागे भरायची.कधी शू:ऽऽऽ करून तोंडावर बोट ठेवून कावायची.मग आम्ही एकटक पुराण सांगणारय़ा गाडगीळबुवांकडे बघत बसायचो.जांभळा कद नेसून आसनावर बसलेले गाडगीळबुवा.आसनासमोरच पुराण ठेवण्याचा लाकडी स्टॅंड, फुलीच्या आकाराचा.मखमली सॅटीनच्या पिवळ्या किंवा जर्द लाल फडक्यात बांधलेली पोथी त्या स्टॅंडवर ठेवलेली.गाडगीळबुवा वयस्कर, उघडे, अंगावर रेशमी उपरणं.त्यातनं दिसणारे त्यांच्या अंगावरचे पांढरे केस आणि जानवं.डोक्यावर चांगलंच टक्कल.कधी त्यावर जांभळा रेशमी रूमाल बांधलेला.गाडगीळबुवांची भीती वाटायची.त्यांचे डोळे निळे, निळ्या बुबुळांच्या कडा वयोमानाप्रमाणे चांगल्याच पांढरय़ा झालेल्या.जाड रिंग पांढरी.भुवया पांढरय़ाफेक, वाचता वाचता मान वर करून प्रतिसादासाठी श्रोत्यांकडे बघताना हे वैशिष्ट्यपूर्ण डोळे श्रोत्यांवर रोखल्यासारखे आणि म्हणूनच आम्हा मुलांना भीतीदायक वाटणारे.बुवांना सततची सर्दी.पुराण सांगता सांगता नाक अनावर झालं की पंच्याच्या रूमालात खुपसून छीं:ऽऽऽ… त्याना सतत तपकीर ओढायची सवय.पिनड्रॉप सायलन्स ठेवायची जबाबदारी आमच्यावर म्हणून टेन्शनही खूप यायचं.साधं शिंकायचं, खोकायचं तरी दहादा विचार करावा लागे…

माझं आजोळ...

गाडगीळबुवा पुराण सांगायचे.त्यांच्यासाठी एक लाकडी आसन होतं.वर कमानीचा आकार असलेली तीन फुटी पाठ.बसायला बसमधे तीन जणांची सीट असते तेवढी लाकडी सीट.हे आसन बंद करता यायचं.फोल्डिंग.फोल्डच्या ठिकाणी खिडकी उघडून लावतात तसल्या कड्या.लाकडी सीट किंवा पाठ टेकायचा लाकडी भाग फोल्ड करायचा असेल तर मागून बिजागिरी.आसन दिवसभर रिकामं.आम्ही मुलं त्यावर हात फिरवून घ्यायचो.बसून घ्यायचो.मऊ गुळगुळीत चकचकीत पॉलिश केलेलं ते आसन रामाच्या देवळाच्या बाहेर,व्हरांड्यात होतं.अनेक म्हातारय़ा आणि काही म्हातारे संध्याकाळी पुराण ऐकायला रामाच्या देवळाबाहेर जमायचे.सगळ्या म्हातारय़ा नऊवारीत, म्हातारे धोतर, सदरा, कोट, टोपी घालून.बायकांमधल्या एक चतुर्थांश ते निम्म्या बायका लालभडक आलवण नेसलेल्या.तोंडाची बोळकी झालेल्या.भीतीदायक वाटणारय़ा.कुणाच्या हनुवटीवर दोन-तीन लांबलचक केस.कुणाला चक्कं दिसतील इतक्या मिश्या.रोखून बघताहेत असं वाटणारे डोळे.डोक्यावरचा पदर सतत खाली ओढणं आणि सरकवत रहाणं.पदराचं पन्हाळं सतत कपाळावर आल्यामुळे डोळे आणखी भेदक वाटणारे.बागुलबुवा आला रे आला म्हणून घाबरायला व्हायचं त्यातली कुणी समोरून येताना.त्यातल्या काही स्मार्ट.पदर कानामागे अडकवून व्यवस्थित.खूपच वय झालेल्या काहींच्या बसल्याजागी विचित्र हालचाली.तोंडांच्या.हातापायांच्या.बोटांच्या.त्या हालचालींवर वयोमानामुळे त्यांचं नियंत्रण गेल्यासारख्या.हा काय प्रकार?ह्याच अश्या का?असे प्रश्न लगेच मनात.मग आम्ही सतत त्यांच्या डोक्यावरच्या पदरावर टपून बसणं.खरंच केस आहेत की नाही यांना?या म्हातारय़ांच्या डोक्यावर केसंच नसतात असं घरातून सांगितलं गेलेलं तोपर्यंत.मग उत्सुकता.टक्कल आहे?की नुसतेच खुंट?... पुढे अनेक वर्षांनी जेव्हा कळलं केशवपनाचं वगैरे, अंगावर सरसरून काटाच आला!भयंकर करूण वाटायला लागल्या सगळ्या.मग घरच्या बोलण्यात बोडक्या म्हणून उल्लेख आला त्यांचा की प्रचंड खटकायचा.मोठे होत गेलो तश्या त्या नाहीश्याच झाल्या… माणसावेगळा कुणी विचित्र प्राणी आहे असं वाटायचं त्या वावरत असताना. म्हातारपणामुळे,परिस्थितीमुळे बरय़ाचश्या कंबरेतून वाकलेल्या.म्हातारपणामुळे शरीराला विचित्र ठिकाणी विचित्र बाक आलेले.माणसावेगळा कुणी विचित्र प्राणी.माणसानंच आपल्यातून वेगळा काढलेला… लहानांना अप्रूप.मोठ्यांच्या त्या खिजगिणतीतही नसल्यासारख्या… तर अश्या त्या म्हातारय़ा,म्हातारे पुराण ऐकायला जमणारे.रामाच्या व्हरांड्यात-रामाच्या पायरीवर.ठसठशीत कुंकू लावलेल्या माझ्या आजीसारख्या बायकाही बरय़ाच त्यात.कपाळावर आधी रूपयाएवढं गोल मेण लावायचं.फणेरपेटी उघडल्यावर तिच्या झाकणामागच्या आरश्यात बघत हे मेण नीट लावून झालं की त्या मेणावर आरश्यात बघत बघतच कोरडं लालभडक कुंकू चेपायचं.लालभडक गोल सूर्यासारखा होईपर्यंत.रोज देवळात पुराणाला जायच्या आधी तयारी करताना फणेरपेटी म्हणजे सखीच.त्यात केसांना लावायच्या पिना, आकडे, मेणाची डबी, कुंकवाची डबी, फण्या दोन-तीन प्रकारच्या, त्यात केसातली जनावरं शोधणारी एक… फणेरपेटीचं झाकण उघडलं की झाकणाच्या आतल्या बाजूला असलेल्या आरश्यात डोकावण्यासाठी नातींची गर्दी.झाकण उघडलं की खोबरेल तेलाचा येणारा कधी खरपूस कधी कुबट असा वास… नाती तेलात लिडबिडलेल्या फण्या उचलण्यासाठी घाई करणारय़ा… घाई नटायची, घाई आजीबरोबर पुराणाला जायची…

मतदारराजा!

मनू:मी उभा आहे!
मी:ते दिसतंच आहे! (वात्रट हसणं) तू मनू आहेस,हा तुझा आणखी एक चावटपणा आहे,मी तुला ओळखलंय.
मनू: (तरीही गंभीर) मी उभा आहे.
मी:च्यायला मग बस की!आज काय पहिल्यांदाच आलाएस?
मनू:मला वेळ नाहीए बसायला,मी उभा आहे!
मी: (मनूला निरखतो,तो सिरियस,मी पुन्हा वात्रट) काय?कुठलं घोडं मारायला जायचंय आज?
मनू: (आणखी गंभीर) राजा,ही चेष्टेची वेळ नाहिए.बरीच कामं पडलीएत.महापालिकेची निवडणूक लढवायला जाणं म्हणजे घोडं मारायला जाणं नव्हे.तुझ्यासारखा सुजाण मतदार जर असा बोलायला लागला-
मी: (उडालेलाच) काय म्हणालास? थांब!थांब!थांब!तुला तिकिट मिळालं शेवटी? (सिनेमातल्या बालनटानं हिरोच्या हाताला हिसके मारावेत तसं)कुणी दिलं? कुणी दिलं सांग मनू!सांग!
मनू: (सिनेमातल्याच “मनमोहन कृष्ण” प्रमाणे निर्विकार डोळे, नजर ऑडियन्सकडे फिरवत) कठीण आहे!या महानगरातली जनता प्रौढ झाली आहे असं मला वाटत होतं. (पुन्हा माझ्याकडे बघत) अरे कुणाकडून तिकीटं घ्यायची?सगळे राजकीय पक्ष कसे आहेत?
मी:सगळे एकजात एका माळेचे मणी!
मनू:आहेत ना?त्यांनी काय भलं केलंय?
मी: (चवताळत) गटारीत टाकलं रे महापालिकेच्या! ते ही अंडरग्राऊंड!
मनू:पोरांना खेळायला ग्राऊंड्स आहेत?
मी:अंडरग्राऊंड?
मनू: (समजूतदारपणे) नाही रे राजा, प्ले ग्राऊंड्स!
मी: (तडफडून) सगळी मैदानं विकासकांच्या घश्यात!हेच लोकसेवक, हेच विकासक!आता आमची पोरं सतत टीव्हीच्या डोक्यावर! नाहीतर आमच्या!
मनू:बरं!अत्यावश्यक सेवांचं काय?
मी: (करवादून) मेवा रे मेवा! मेवा खाण्यासाठी कुठून कुठून जमा होतात!-
मनू:कुठून?कुठून?
मी:यादी तर बघ सगळ्यांची यावेळची!अर्ध्याच्या वर परप्रांतीय,अर्धे नगरसेवकांचे पित्ते, नातेवाईक,बायका,मुलं,आया,बहिणी,भाऊ.सगळ्यांचं विभागातलं कार्य म्हणजे-(प्रचंड चिडल्यामुळे शब्दच फुटत नाहीत)
मनू: (माझ्या खांद्याला थोपटत,शांतपणे) कुणी बदलायचं हे चित्र?

विवाहातल्या समस्या

घटस्फोट हे वैवाहिक समस्येवरचं उत्तर आहे की ती आणखी एक समस्या आहे?
आपल्या समाजात सुरवातीला घटस्फोटाचा खूप बाऊ केला गेला, अजूनही केला जातो आणि विवाहबंधन टिकवण्याला महत्व दिलं जातं. असं बंधन खरंच टिकतं का? जबरदस्तीने ते टिकवणाऱ्या व्यक्तिला (या व्यक्ती म्हणजे पुन्हा जास्त करून स्त्रियाच) आपण ते महतप्रयत्नाने टिकवून ठेवल्याचं समाधान कदाचित मिळेल पण असं मारून मुटकून प्रयत्न करून, असंख्य प्रहार झेलून या व्यक्तिच्या मनाची अवस्था काय झालेली असेल? ते नॉर्मल राहिलं असेल? मग हे बंधन टिकवण्याला काय अर्थ?
आज समाजामधे घटस्फोटाचं प्रमाण वाढलेलं दिसतं. तो आता बाऊ राहिलेला नाही. यात वर सांगितलेल्या विचारसरणीचा महत्वाचा भाग आहे. अर्थातच हे प्रमाण आर्थिक स्वावलंबन आणि अधिकाधिक व्यक्तिस्वातंत्र्य या दोन्हींच्या ओढीमुळे अधिक वेग घेतं झालं आहे.
मग घटस्फोटानंतर पुढे काय? पर्याय तीन.
आयुष्यभर एकटं रहाणं. पुन्हा दुसरा जोडीदार शोधून विवाहबंधनात अडकणं किंवा मग लग्न न करताच एकमेकाबरोबर रहाणं. हे एकमेकाबरोबर रहाणं बिनसलं की प्रत्येकानं वेगवेगळया कुणाबरोवरतरी अर्थातच लग्नाशिवाय एकत्र रहाणं. कदाचित कंटाळा येईपर्यंत असं जोडीदार बदलत आयुष्य जगणं.लीव्हइन रिलेशनशीप.
ही लीव्हइन रिलेशनशीप आज लोकप्रिय होताना दिसतेय आणि यापुढे समाजात
ती मान्यता पावेल असंही वाटतंय.
काही जण यापुढचंही भाकीत करतात.आजच्या पाश्चिमात्य देशांसारखी किंवा विवाहसंस्धा अस्तित्वात येण्यापूर्वी मानवसमूहात कदाचित असणाऱ्या मुक्त लैंगिक अवस्थेसारखी आपल्या समाजाची यापुढची अवस्था रहाणार आहे.अर्थातच हे सगळं अचानक होणार नाही.काही पिढयांचा अवकाश यात नक्कीच जाईल.
हे ग्राह्य धरलं तर आपण एक वर्तुळ पूर्ण करून पुन्हा त्याच जागी येणार आहोत.
बॅक टू स्क्वेअर वन.
इथे एका धाडसी विधानाला आपण सामोरे जातो.
कामप्रेरणा या माणसाच्या प्रमुख आदिम प्रेरणेचं आणि वैवाहिक समस्या यांचं जवळचं नातं आहे. अर्थात हे उघड सत्य आहे कारण मानसशास्त्राचा उद्गाता डॉ.सिग्मंड फ्रॉईड याच्या सिध्दांतानुसार माणसाची प्रत्येक कृती हीच मुळी त्याच्या कामप्रेरणेतून उद्भवत असते.
एक वर्तुळ पूर्ण करून आपण पुन्हा त्याच जागी आलो आहोत की काय असं वाटल्यानंतर आणखी एक प्रश्न पडतो.
माणसाची कामप्रेरणा ही आपण आजतागायत समजतो तशी मोनोगॅमस म्हणजे एक पुरूष आणि एक स्त्री याच संबधाधिष्ठीत आहे की ती पॉलीगॅमस म्हणजे इतर प्राण्यांप्रमाणे मुक्त लैंगिकता या प्रकारात मोडते?
समाजात मुरलेल्या पुरूषसत्ताक जीवनपध्दतीला निश्चित हादरे बसू लागलेले आहेत.स्त्रिया अधिकाधिक स्वतंत्र होऊ लागल्या आहेत.समाजातले लैंगिक मापदंड आजवर पुरूषांनीच ठरवले.एका पुरूषाचं अनेक स्त्रियांशी संबंध ठेवणं या गोष्टीचा फारसा बाऊ केला जात नाही.
स्त्रियांवर अन्याय करणारी पुरूषसत्ताक पध्दती उद्या मोडीत निघू लागली आणि मातृसत्ताक पध्दती रूजू लागली तर समाजात कश्या प्रकारची लैंगिकता आकार घेऊ लागेल?
हे सगळं दूरवरचं आहे म्हणून ते नाकारता येईल. कुणाला ते अतिरंजित, आक्षेपार्ह किंवा या ठिकाणी अनुचितही वाटू शकेल. पण वैवाहिक समस्यांचा विचार करताना सुरवातीला म्हटल्याप्रमाणे संपूर्ण पार्श्वभूमीचा विचार करणं आवश्यक आहे. समाजबदलाच्या संभाव्य दिशांचा अंदाजही घेणं तितकंच जरूरी आहे. मग आणि मगच वैवाहिक समस्यांबद्दल ठोस असं काही समजून घेता येईल.

नाटक:संघटन:एका दृष्यातला काही भाग...

रंगमंचाचा प्रेक्षकांच्या डाव्या बाजूचा भाग हळूहळू उजळू लागतो.अंधुक उजेडात हर्षल बसला आहे एका ठोकळेवजा आसनावर प्रेक्षकांकडे तोंड करून,निर्विकार.
त्याच्या डाव्या बाजूला तुरूंगाच्या गजांची भिंत.प्रेक्षकांच्या उजव्या बाजूचा रंगमंचाचा भागही उजळू लागतो तेव्हा तोच व्हिडियोकॅमेरामन डाव्या खांदयावर कॅमेरा घेऊन तसाच दबकत गजापर्यंत आलाय.थोडावेळ थांबून तो कॅमेरा हर्षलवर फोकस करत असताना असिस्टंट धावत येऊन स्टॅंड ठेवतो,लोगो असलेला माईक देतो,धावत निघून जातो.कॅमेरा खांद्यावरून खाली स्टॅंडवर ठेवत असताना पहिल्यांदाच व्हिडियोवल्याचा चेहेरा दिसतो.तो सौरभ आहे.माध्यमप्रतिनिधीपण अंगात पूर्णपणे मुरलेला.पूर्वीपेक्षा आमूलाग्र वेगळया केश-वेशभूषेत.हर्षल घरगुती वेषभूषेत,दाढीचे खुंट वाढलेला.
सौरभः(डोळा कॅमेऱ्याला लावूनच) हर्षल शिंदेऽ आर यू रेडी हर्षल शिंदे?(हर्षल मान डोलवतो) अरेऽ मग कॅमेऱ्यात बघा ना!-
हर्षलः(शांतपणे) सर मागच्यावेळी तुम्ही असंच प्रोफाय-प्रोफाय-काय त्ये चांगलं दिसतं म्हणून-
सौरभः(आठवून खूष होऊन हसत) ओके!ओके!आपण तुमचं हे फायनलंच करून टाकू पोश्चर-
हर्षलः(हैराण होत) काय?-
सौरभःपो-पो-हर्षल शिंदेऽ-हर्षल शिंदे! खूप कमी वेळ आहे आपल्याकडे!न्यायालयाची परवानगी घेता घेता सव्वा हात हुं!-आता आणि बेअदबी-अवमान वगैरे आपल्याकडूनसुध्दा होण्याआधी-(माध्यमातल्यांसारख्या हुकुमी टाळया वाजवत कॅमेऱ्यामागूनच) चलाऽचलाऽ हं!(माईक सरसावत)-आजच्या 'पडद्याआडून' या कार्यक्रमात आपण भेटत आहोत श्री. हर्षल शिंदे यांनाऽशहरातल्या मध्यवर्ती तुरूंगाऽऽत! तेव्हा हर्षल शिंदे!आपल्या न्यायालयीन कोठडीत गेल्या सहा महिन्यात ही कितव्यांदा मिळालेली वाढ?
हर्षलः(हाताच्या बोटांनी मोजायचा प्रयत्न केल्यासारखा,कंटाळून सोडून देत) मोजायचा कंटाळा आला आता.
सौरभःहहहह…ठीक.आता उशीरा जॉइन झालेल्या आमच्या वाहिनीच्या प्रेक्षकांसाठी-प्रकाश पवारसाहेब घरात तुमच्या वर रहात होते.तुमच्या घरातून वर जायला जिना होता.विसर्जनादिवशी तुम्ही मध्यरात्री वर गेलात.प्रसादाला नारळ घेण्यासाठी पवारसाहेब घरी आले होते,विसर्जनावेळचं हे नेहमीचं.आधीच त्यांचं पिस्तुल प्राप्त केलेल्या तुम्ही ते
त्यांच्यावरच फायर केलंत-पण तीन गोळया झाडल्यागेल्यानंतर ते मिसफायर झालं-उरलेल्या गोळया सुटल्याच नाहीत.बरोबर?
हर्षलःमला आता त्यावेळी(जोर देत)-सहा महिन्यांपूर्वी-काय झालं ते नक्की आठवत नाही!-
सौरभःयेस!येस!इथे इथे महत्वाच्या तीन आणि जास्तीत जास्त अनेक थेअरीज निर्माण होतात शिंदे.व्यक्तिगत वैमनस्यातून तुम्ही गोळया झाडल्यात.पवारसाहेबांवर दुसऱ्या कुणीतरी गोळया झाडल्या,आणि ते तुम्ही आपल्या अंगावर घेतलंत.पवारसाहेबानी स्वतःच स्वतःवर गोळया झाडून घेतल्या-तुम्ही त्यांचं काही खास रहस्य फोडाल असं त्याना वाटलं म्हणून-आणि इतर अश्या अनेक थेअरीज.पवारसाहेबांचे आणि तुमचे नक्की कसे संबंध होते?
हर्षलः(निर्विकार) ते मी अनेकवेळा सांगितलंय-
सौरभः(ड्रॅमॅटिक) आता आता सांगा हर्षल शिंदे!-शहराजवळ दूरवरच्या एका उपनगरातल्या एका आश्रमवजा शुश्रुषागृहात डोळयांची उघडझाप करून पवारसाहेबानी कोमातून बाहेर आल्याचे नुकतेच संकेत दिलेत-ही ताजी घटना पडद्याआडूनच्या या आधीच्या विशेष भागात आम्ही-
हर्षलःते मला नेहमीच वाईट वागणूक देत-घालून पाडून बोलत-
सौरभः(अधिक ड्रॅमॅटिक) का पण का का?
हर्षलःते मी योग्य वेळी-
सौरभः-न्यायालयात सांगेन.हाहा!(रहस्यात घुसत असल्याचा जरा जादाच अभिनय करत) हर्षलजीऽ त्याचवेळी आणखी एक महत्वपूर्ण,अतिशय गंभीर आणि चांगलीच धक्कादायक अशी घटना घडली.ताईसाहेबांचा अपघात!(कॅमेऱ्यातच बघत हात मागच्यामागे जोरात विंगेत फलकावत) संज्याऽऽ इते ब्रेक मारायचाय रे कमर्शियऽलयेऽ कळलं का?(विंगेतून 'येसबॉऽस' असे वेगवेगळया स्वरातले तीनचार आवाज) तर शिंदेसाहेऽब या घटनांचा परस्परसंबंध काय? म्हणजे आहे काय?असला तर तो काय?आणि अर्थातच कसा?(हर्षल कॅमऱ्याला सरावलाय,चेहेरा विविध सूक्ष्म कोनांतून फिरवत दाढी खाजवतो) शिंदे! हे विविध मूडदर्शन शेवटी ठरलंय आपलं.दोन विशिष्ट घटनांचा-
हर्षलःया जगाच्या पाठीवर घडणाऱ्या कोणत्याही दोन महत्वाच्या घटनांमध्ये परस्परसंबंध असतोच असतो.