अलविदा २०११! स्वागत २०१२!

२०११ असं गेलं, तसं गेलं अशा चर्चा सगळीकडेच चालू झाल्या आहेत. २०१२! आणखी एक वर्ष उंबरठ्यावर येऊन ठेपलंय! ते कसं जाईल, काय होईल याचा उहापोहही आत्ताच सुरू झालाय! त्यामुळे आपण अनेक भावनांवर स्वार होत, वर खाली होणार्‍या पाळण्यांची मजा घेणार!

३१ डिसेंबरची मजा १ जानेवारीपर्यंत लुटणार! मग कधीतरी दैनंदिन रहाटगाडग्यात रूजू होणार! 

येणारं नववर्ष २०१२ आपणा सर्वांना सुखसमृद्धीचे जावो! आपल्या सगळ्या अपेक्षा सफळ संपूर्ण होवोत!

                                            आपणा सर्वांना लाख लाख शुभेच्छा!

भरत रंगानी (६)

भाग ५ इथे वाचा!

त्या नंतरच्या घडामोडी केवळ अद्‍भूत या सदरात मोडणारय़ा अशाच होत्या.
जणू अवघं जागतिक उद्योगजगत भरत रंगानीभोवती एकवटलं.

अविकसित, अर्धविकसित, विकसनशील आणि पूर्णपणे विकसित अशा जगातल्या जवळजवळ सगळ्या राष्ट्रांचे उद्योग जगतातले प्रतिनिधी खोरय़ाने भरताच्या भेटीला येऊ लागले. उत्तमोत्तम उद्योगकरार घेऊन. आणि भरत रंगानीच्या मनाप्रमाणे त्या करारांची फलश्रुती होऊन मोठ्या आनंदाने आपापल्या देशात परतू लागले.

भरत रंगानीच्या प्रतिभेला जणू धुमारेच फुटले या काळात. अनेक गोष्टी त्याला योग्य वेळेला सुचत. त्याचा बिझनेस सेन्स बघून भलेभले चाट पडत. भरतच्या चालींपुढे चाली न सुचून भलेभले नतमस्तक होत.

परराष्ट्रांचा हा प्रतिसाद बघून मगच राष्ट्रातले उरलेसुरले उद्योजक, उद्योगसमूह, नोकरशहा, राजकारणी भरताचे गुलाम बनले.

अनेक मांडलिक राजांचा जणू सम्राट झालेला भरत.

त्याला सहजासहजी झोप लागू लागली.

जपाचं घोषवाक्यही बदललं.

मी जगज्जेता आहे. कायमचा.

याच सुमारास पत्नीबरोबरच्या अवर्णनीय सुखाच्या आनंदात एक वेगळी गोष्टं भरतच्या आयुष्यात निदर्शनाला आली. तृप्तीच्या आनंदात आकंठ डुंबल्यानंतरच्या एका क्षणी भरतच्या पत्नीचा हात भरतच्या पार्श्वभागाच्या जरा वर, कमरेवर विसावला आणि हाताला झटका बसल्यासारखा झाला. पत्नीनं चाचपलं. मग भरतनं चाचपलं.

पिंगपॉंगच्या चेंडूसारखी वाढ, केवळ सूज नव्हे अशी टणक, झाली आहे असा प्राथमिक निष्कर्ष निघाला.

त्याचवेळी भरतनं आपल्या उद्योगसमूहाच्या संचालक मंडळावर दयाबुद्धिने आश्रय दिलेला त्याच्या दूरच्या नात्यातला एक चुलतभाऊ भरतच्या दैदिप्यमान यशाच्या चढत्या कमानीमुळे पराकोटीचा अस्वस्थ होत होता.

भरतच्या कमरेवर झालेल्या त्या छोट्या चेंडूएवढ्या वाढीमुळे, आऊट्ग्रोथमुळे भरतची पत्नी सचिंत झाली. स्त्रीसुलभ स्वभावाला अनुसरून अनेक साशंकता आणि भितीचे अनेक पदर मनाशी बांधून ती भरतला क्षणोक्षणी सावध करू लागली. पुरूषस्वभावाला अनुसरून भरत रंगानी पत्नीच्या अनेक सल्ल्यांना पिंगपॉंगच्या चेंडूप्रमाणेच टोलवू लागला.

अनेक परराष्ट्रप्रमुखांच्या भेटीचा एक मोठा दौरा भरत रंगानीसाठी आयोजित केला जात होता. भरतला त्याचे वेध लागले होते.

देशात पत्रकारपरिषदा झडू लागल्या.

चौथ्या किंवा पाचव्या पत्रकारपरिषदेत एका देशी पण विचक्षण पत्रकाराच्या लक्षात एक गोष्टं आली. ती अर्थातच भरतच्या उद्योगविश्वातल्या कर्तृत्वाच्या परिघातली नसून गावगप्पा या स्वरूपातलीच होती. त्यानं देशी पत्रकारी तडफेला जागून, प्रत्यक्ष भरतला गाठूनच तिची खातरजमा करण्याचा प्रयत्न केला.

आपण आपल्या शरीराचा कमरेतून बदललेला कोन हा जाणीवपूर्वक आहे? की काही आजारपण?

कदाचित जागतिक उद्योगविस्ताराचं ओझं!- असं या प्रश्नावर उत्तर देऊन, पत्रकाराची खिल्ली उडवून भरत त्या क्षणी जोरदार खळाळून हसला.

पण एका सनसनाटी वाहिनीवर त्या प्रसंगाचं चित्रण प्रत्यक्ष बघून मात्र भरतला सावध व्हावंच लागलं.

आजकाल तो लक्षात येण्याइतपत पुढे झुकून चालू लागला होता.

झोपण्याआधीच्या स्नानासमयी भरतनं शहानिशा केली. ’त्या’ जागेचा आकार आता लांबुडका होऊ लागला होता.

मजा म्हणजे भरतला दुखत नव्हतं, खुपत नव्हतं, वेदना होत नव्हत्या. त्याच्या सगळ्या हालचाली त्या वाढीला अनुकूल अशा आपोआप होत होत्या.

भरतच्या मनात येण्याचा अवकाश भरतच्या पत्नीनं पुढच्या पत्रकारपरिषदेच्या आधीच परदेशातल्या एका तज्ज्ञ डॉक्टरची भेट नक्की केली. ती सर्वार्थानं गुप्त असणार होती.

काही गोष्टी तर भरतला अर्धांगिनीपासूनही गुप्त ठेवायच्या होत्या. परकीय चलनातली मोठी रक्कम डॉक्टरला प्राप्त झाल्यानंतर सगळ्याच गोष्टी सुलभ झाल्या.

भरत आणि त्याच्या अर्धांगिनीशी डॉक्टर खूपच मोकळेपणाने बोलला. कसल्याश्या धक्क्याने, माराने सूज यावी आणि मलम चोळून लावल्यावर ती निघून जावी अशा प्रकारचं हे दुखणं असल्याचं त्या तज्ज्ञानं भरतच्या अर्धांगिनीला पुरेपूर भासवलं.

मुळात व्यापारी कुटुंबातली, शिक्षणाची वगैरे फारशी आवड नसलेली आणि कुठल्याही गोष्टीचा फार खोलवर विचार न करण्याचं बाळकडू मिळालेली असल्यामुळे तिलाही ते खरं भासलं.

वैद्यक व्यवसायातल्या त्या पूर्णपणे व्यावसायिक तज्ज्ञानं भरतला एकट्याला आत नेऊन त्याची तपासणी केली. त्यानंतर निदान. बोलणं माफक. फक्त मुद्याचं टोक पकडूनच. टू द पॉईंट. शस्त्रक्रिया करण्याची ही वेळ नाही. वाढ अजून होणार. आणखी काही भेटींमधे शस्त्रक्रियेचं ठरवायला वाव आहे.

तोंडानं तो एवढंच बोलला पण भरतला त्यानं प्रत्यक्ष पाहिल्यापासूनच- भरतचं उभं रहाणं, हालचाली, चालणं, वावरणं- ते भरत त्याचा निरोप घेईपर्यंत- त्या तज्ज्ञाची नजर, त्याचे डोळे जे बोलत होते ते जास्त महत्वाचं, अधिक काही सांगणारं होतं. भरत चाणाक्ष होता म्हणूनच त्याला ते अचूक समजू शकलं.

तज्ज्ञाच्या भेटीला येतानाच्या विमानप्रवासात भरतनं शांत झोप काढली होती. अर्धांगिनी भरतच्या दुखण्याविषयीच्या ताणानं अखंड प्रवास चुळबुळत होती.

परतताना अर्धांगिनी विमानउड्डाण होण्याआधीच निश्चिंत निजली. भरत सजग राहिला.

पुढे काय होणार आहे हे भरतला पुरेपूर कळून चुकलं होतं..

मन घेई उभारी

सहजीवन ("शब्दगाऽऽरवा २०११" अंक प्रकाशित झालाय!

वाचकहो! 

हा जालरंग प्रकाशनाचा "शब्दगाऽऽरवा २०११" हिवाळी अंक आजच प्रकाशित झालाय! 

अंकाचं हे तिसरं वर्षं! सातत्य हे तर महत्वाचं आहेच पण या अंकातली विविधता, त्याचं सादरीकरण उत्तम आहे! अंकाला आणि सर्व सहभागींना अगदी मनापासून शुभेच्छा!

यात प्रकाशित झालेली ’सहजीवन’ ही माझी कविता! 

तिच्यामागून तो फिरत असतो

की त्याच्यामागून ती

कुणास ठाऊक!

त्याला स्वत:ला तशा अनेकजणी

आपल्यामागे फिरल्याचा

भास होत असावा

ती ’ती’ असल्यामुळे

तिच्या मनाचा थांग

कुणाला लागल्यास

जरूर जरूर कळवणे!

एकमेकांच्या पाठीला पाठ लाऊन असल्यासारखे

सोनेरी शेरवानी आणि काळी साडी

आणि त्यांचा पाठशिवणीचा खेळ

कधीही न संपणारा 

ज्यात कुणाचाही भोज्जा होतच नाही कारण

भोज्जा करायला पाठीवर शिवावं लागतं 

पळापळ मात्र चालूच 

आदीपासून पुढे 

कदाचित अंतापर्यंत

कधी हा मोठा होऊन

तिचं खुजेपण उघड करतो

मावळता मावळतच नाही

आपलं अंग तेजाळत

रूबाबात फिरतो

कधी ती त्याला इतक्या लवकर दडपते 

चांदण्यांची खडी साडीवर सांडून 

नटूनथटून अशी मिरवते

की नको त्यावेळी

त्याला काजव्यांचासुद्धा

लखलखाट वाटायला लागतो

एक ’दिवस’ त्याचाही असतो

तसा तिचाही

मोठ्ठं असण्याचा!

तीनशे चौसष्टं वेळा समानतेसाठी भांडतात

आणि केवळ एकदाच 

समानतेच्या पातळीवर येतात

पेपरात छापून येण्यासाठीच फक्त!

कधी ती

पतीच्या गैरहजेरीतच राज्य करणारी

त्याच्या समोर येण्याचं धाडस न करणारी

आपलं अस्तित्व अंधाराशीच एकरूप ठेऊन

त्याच्या मागे ठाम उभी रहाणारी, अशी

तसा तो ही, कधी

सोनेरी रूबाबाचं आवरण मिरवणारा

हजारो जणांना कार्यरत ठेवणारा

तिच्या अंधारामुळे आपलं तेज उठावदार होतं

याची जाणिव असणारा

म्हणूनच थकला भागला की लुप्त होणारा

तिला अर्धं राज्य बहाल करण्यासाठी!

तरीही ती दोघं तशी

अलिप्तच वाटणारी!

कधी वाटतं

आयुष्याच्या उत्तरार्धातली

त्यानी केलेली ही ऍडजेस्टमेंट असावी

म्हातारपण हे दुसरं बालपण

म्हणून ही नवी भातुकली मांडली असावी

एकमेकांना सांभाळून घेण्याची

तर कधी वाटतं

हा राजकारणी नेत्यांसारखाच प्रकार असावा

आपापसात खेळून इतरांना बनवण्याचा!

उगवतीचा लाल गुलाबी रंग

आणि मावळतीचं इंद्रधनुष्य

रोज बघून मात्र वाटतं

नाही, आपल्याला चुकवून, चकवून

यांचा भोज्जा होत असावा

कधीतरी

आपण समजतो तशी

काडीमोड 

घेतलेली नाही त्यानी

पण मग

काडीमोड न घेताही

काडीमोड घेतल्यासारखं

का वागतात ते?

आपल्या नकळत

पुसटतं भेटूनही

दोन्ही दिशांना 

रंगांची उधळण करतात

इतकी सुंदर!

मग वारंवार का भेटत नाहीत ते?

आपल्यासमोर हातात हात घालून 

का येत नाहीत ते?

अच्छा! अच्छा!!

म्हणजे दिवस आणि रात्रं यांचं

   माणसांसारखंच असतं तर!

भरत रंगानी (५)

भाग ४ इथे वाचा! 

जराशानं भरतामधला प्रौढ माणूस, परिपक्व व्यवहारी, आघाडीचा उद्योजक भानावर येऊ लागला तशी त्यानं फरचा तो पट्टा कमरेभोवती गाऊनच्या सगळ्या वाद्यांमधे नीट ओवला. पट्टा घट्ट आवळून ओटीपोटाजवळ त्याची घट्ट गाठ बांधून छान फूल तयार केलं. समोर आरसप्रतलात पाहिलं त्यावेळी त्याचं मन पूर्ण निर्विकार झालं. शांत झालं. असं त्याला वाटलं. आत्मविश्वासपूर्ण दमदार पावलं टाकत तो वस्त्रबदल कक्षातून बाहेर पडला.

शयनकक्षाकडे जाणारय़ा मार्गिकेत वाटेत एका काऊंटरजवळ तो थांबला. कळ दाबल्यावर काचेचं आवरण दूर होऊन एक भरलेला उंच ग्लास वर आला. ही वेळ त्यानं नेमलेल्या आहार नियंत्रण समितीनं घालून दिलेल्या नियमाप्रमाणं हे पौष्टिक पेय पिण्याची होती. शांतपणे तो ते प्याला. मन आणि शांत होत जात असताना तो शयनकक्षात शिरला. आखून दिलेल्या वेळेप्रमाणे ही वेळ शरीर शांत करण्याची होती. ते शरीर जे उद्योग जगतातल्या अनेक घडामोडींचा, त्यामुळे येणारय़ा ताणांचा सतत सामना करत होतं. झोपणं ही क्रिया त्या व्यवहारी जगात दुरापास्तच होती. शरीर शांत करून मनाला सतत उभारी प्राप्त करून देणं हे या विश्रामधामाचं मुख्य काम होतं.

तो आडवा झाला. आज शरीराला विश्रांत करणारय़ा आज्ञावलीचीही गरज नव्हती. जागृत मनाचं राज्य पूर्णपणे संपून सुप्त मनाचं अधिराज्य कधीच सुरू झालं होतं.

              आय पझेस द अनकॅनी सेन्स ऑफ पर्सेप्शन!

             मी अनैसर्गिक आकलनशक्तीचा मालक आहे!  

सुसुप्तमनात मुरलेला जपही आपोआप सुरू झाला होता. एरवीसारखा. जपाच्या पार्श्वभूमीला मानसचित्रं मात्र आज होती ती वैशिष्ट्यपूर्ण अशी होती. दडलेलं लहानमूल जागलेला भरत. आपलं बिंब प्रतिबिंब न्याहाळणारा मिष्कील भरत. गुफ्फेदार फरचा कमरेपासून खाली, गुळगुळीत चमकदार फ्लोअरिंगवर लोळणारा गाऊनचा पट्टा. अनेक कोनांतून मिष्कीलपणे बघत स्वत:वरच अनेक कमेंट्स करून पराकोटीचा आनंद आणखी वाढवणारा भरत..

रात्रभर एक अप्रतिम चलत्‍चित्रपट भरतच्या आत चालू राहिला.

भरत सकाळी उठला तो प्रचंड उत्साहात. कमालीचा उत्साह. आजवर कधीही न जाणवलेला. आत्मविश्वासपूर्ण मनस्थिती. तिचं कमालीचं सातत्य. एरवी लपंडाव चालू असे. आत्मविश्वास, त्याचा चढत जाणारा आलेख. आमविश्वासाचं शिखर. काही क्षण स्वस्थता, शांतता. की लगेच साशंकतेची उतरण चालू होई. ठरल्याप्रमाणे. मग संदिग्धता मनाचा कब्जा घेई. अस्वस्थता पाठोपाठ येई. संभ्रमावस्थेला आमंत्रणाची गरजच नसे. मनाचा कल्लोळ सुरू होई. स्वयंसूचनांचं भान केव्हा येईल त्याचा नेम नसे. जेवढ्या लवकर ते येईल तेवढ्या लवकर आत्मविश्वासाचा मार्ग चाचपणं सुकर होई. हा मार्ग जेवढ्या पटकन्‍ सापडेल तेवढा पुढचा प्रवास साधता येई की पुन्हा..

अलिकडच्या काळात आत्मविश्वासपूर्ण मनस्थिती राखणं, ती लांबवणं शक्य होत होतं. पण आज सकाळी उठल्यानंतर भरतला जाणवणारा आत्मविश्वास पराकोटीचा होता. त्याचा आलेख चढताच राहिला. तरीही त्याला शिखर नव्हतं. जणू त्या गोष्टीतल्यासारखा जादूचा वेल. आकाशात पोहचवणारा. असं काहीतरी..

त्या पराकोटीच्या आत्मविश्वासावर स्वार होतच भरत रंगानीनं आफ्रिकेतल्या वन्यजीव अभयारण्यातलं आपलं वर्तमान वास्तव्य संपवून आपल्या उद्योगजगताकडे प्रयाण केलं.

त्या नंतरच्या घडामोडी केवळ अद्‍भूत या सदरात मोडणारय़ा अशाच होत्या..

भरत रंगानी (४)

भाग ३ इथे वाचा! 

कुटीत शिरल्याबरोबर तो आधी स्नानगृहात दाखल झाला. नैसर्गिक वातावरणातला तो धबधबा आणि त्या सरोवरसदृष्य रचनेत तो डुंबू लागला. वेगवेगळे तांत्रिक बदल करून घेऊन स्वत:ला सुखवू लागला.

स्नानगृहात दाखल झाल्यावर नेहेमीप्रमाणे जपाला ध्वनी मिळाला. भरताचा गंभीर ध्वनी आसमंतात घुमू लागला. हे आसमंत मानवरचित होतं. भिंतीपलिकडे कुटीचे इतर अनेक कक्ष होते. आणि कुठल्याच भिंतींना कान नव्हते. जप लीक होण्याची कोणतीही भीती नव्हती.

भरताच्या या उन्मादी अवस्थेचं आणखी एक कारण होतं. त्यानं वडलांचा तोच जप जरा बदलून घेतला होता. आणि आजच्या युगात अशा बदलालाच तर सर्जन- क्रिएशन- असं म्हणतात. भरतही तसंच समजून त्या अवस्थेत गेला होता. जप करत होता.

                   I possess the uncanny sense of perception!   

                 मी अनैसर्गिक आकलनशक्तीचा मालक आहे!

जे मिळवायचं आहे ते मिळालेलंच आहे असं स्वत:ला बजावण्याचं, स्वत:मधे ठसवण्याचं तत्वं!

जपाचा गूढगंभीर ध्वनी. ध्वनीचं अविरत आवर्तन. जपाचे अनेक पडसाद. शरीराआत. बाहेर.

या क्रियेमुळं हळूहळू जागृत अवस्थेला येणारं बधीरपण. अर्धवट निद्रित अवस्था. सोबतीला उबदार पाण्याचा अभिषेक सर्वांगावर. नेहेमीसारखी, अलिकडच्या आराधनेच्या काळात सतत प्रत्ययाला येणारी पराकोटीची आनंदीअवस्था भरतला आत्यंतिक सुखवू लागली. त्या तंद्रितच स्नान आटोपून तो स्नानगृहाबाहेर आला. वस्त्रं बदलण्याच्या उबदार कक्षात त्यानं प्रवेश केला. आतल्या या पराकोटीच्या आनंदी अवस्थेबद्दल त्याच्या मनाच्या तटस्थ असलेल्या एका भागाचं असं निरीक्षण होतं की ही अवस्था हळूहळू लोप पावून संपूर्ण मन पुन्हा या व्यवहारी जगात येण्यास फार वेळ लागत नसे. क्वचित कमी क्वचित जास्त.

पण आज ही पराकोटीची आनंदी अवस्था चांगलीच लांबली होती. भरत हे भारलेपण एंजॉय करत होता.

वस्त्रं बदलण्याच्या उबदार कक्षाच्या आतल्या भिंती म्हणजे अखंड असा आरसा होता. आरसप्रतल. पावडर आणि स्प्रे स्वरूपात असलेली सुगंधी द्रव्यं त्यानं यंत्रानं वाळवलेल्या आपल्या सर्वांगावर शिंपडून घेतली. आज केलेली कुठलीही कृती डोंगराएवढ्या आनंदात भर टाकणारीच होत होती.

आपल्या देखण्या आणि सुयोग्य काळजी घेऊन प्रमाणबद्ध राखलेल्या शरीराला सर्व कोनांनी न्याहाळत, बिंब आणि प्रतिबिंब निरखत त्यानं तिथल्या एका स्टॅंडवरचा आपला निजण्यासाठी घालण्याचा गाऊन उचलला. दोन्ही बाहू पसरून तो जाड, मुलायम, फर असलेला गाऊन चढवताना क्षणभर झेप घेणारय़ा गरूडपक्षाप्रमाणे त्याचे बाहू पसरले गेले. मिष्कीलपणे मनातल्या विचारांसमवेत वावरत तो गाऊनची बटणं लावू लागला. अजूनही सगळ्याच गोष्टी यंत्रं करत नाहीत याचा अभिमान तेव्हा त्याच्या चेहेरय़ावर असल्याचं त्याला सभोवतालच्या आरसप्रतलात दिसलं. पराकोटीच्या आनंदाच्या सीमेवरचा मिष्कीलपणा माणसाला गर्वावस्थेकडे तर नेत नाही? अजूनही आपल्या मनाचा एक कोपरा तटस्थपणे निरीक्षण करत असल्याचं जाणवून भरतनं आपले पाय फ्लोअरिंगच्या गुळगुळीत चमकदार प्रतलावर घट्ट रोवले.

त्याचवेळी तो प्रथम चमकला. मग स्वत:शी हसला. पराकोटीचा आनंद आता पराकोटीच्या मिष्किलपणात परावर्तीत होत होता आणि सभोवतालच्या आरसप्रतलात परावर्तीत होत होतं एक अनोखं दृष्यं.

गुफ्फेदार फरचं एक गुबगुबीत गोल टोक गुळगुळीत चमकदार फ्लोअरिंगवर पडलं होतं आणि गाऊनच्या कमरेला बांधण्याचा तो फरचा पट्टा भरतच्या कमरेजवळ पोचलेला होता. पट्ट्याचं दुसरं टोक कमरेजवळ असणारय़ा अनेक वाद्यांपैकी एका वादीत अडकलेलं होतं.

फरच्या गाऊनचा कमरेवर बांधायचा तो गुबगुबीत फरचा गुफ्फेदार पट्टा म्हणजे आपल्या शरीराचा एक अवयवच आहे असं भरतच्या मिष्कील मनाला वाटून गेलं होतं. आरसप्रतलात अनेक कोनांतून ते पहात असताना भरतचा मिष्कीलपणा धावू लागला होता. भरतचा मूळचा मिष्कीलपणा पूर्ण जागृत अवस्थेला आला होता. उद्योगाच्या जबाबदारीचं भान आल्यापासून तो हळूहळू लुप्त झाला होता. अनेक वर्षं दडून बसला होता. आज अचानक वाट फुटल्यामुळे तो उफाळून आला होता. भरत अनेक कोनांतून त्या दृष्याकडे बघत आता चक्कं खिदळू लागला. असं स्वत:वर हसणंही त्यानं भरभराटीला आलेला उद्योगपती या बिरूदावलीखाली गमावलं होतं. आता त्याच्यातलं लहान मूल संपूर्णपणे जागं झालं. प्रतिबिंबभर पसरलं... (क्रमश:)                                                                       

भरत रंगानी (३)

भाग २ इथे वाचा! 
दिशा मिळाली पण पुढे काय?.. त्यासाठी चिंतन, मनन- ती दिशा बरोबर पकडून- करत रहाणं महत्वाचं होतं.

त्याला आठवत राहिलं. वडील सतत जप करायचे. सतत कसला जप? एकदम विचारावं अशी जवळीक अजून झालेली नव्हती. वडील बाकी कशापेक्षा उद्योगातच रमलेले. वडील बेसावध असताना त्याला जपाचं ते वाक्यं कळलं. तो मागावरच राहिला ते वेगळ्या कारणासाठी. वडील कर्तृत्व म्हणजेच देव मानतात, वेगळा देव नाही. मग हा जप कसला?

एका बेसावध, मोक्याच्या आणि वडलांच्या फुरसतीच्या मोजक्या क्षणी त्याने वडलांना तो जपच बोलून दाखवला. वडील आयुष्यात पहिल्यांदा बहुदा चाट पडलेले. मग त्यांच्या डोळ्यात ती विशिष्ट चमक झळकली. चेहेरय़ावर भरतबद्दलचं कौतुक दाटलं. नंतर त्यानी स्वत:हून त्या वाक्याचा अर्थ त्याला उलगडून सांगितला.

पण अशी आकलनशक्ती कशी मिळणार? मिळवणार?

भरतच्या या प्रश्नावर वडील दिलखुलास हसले. भरतची पाठ थोपटताना त्यांची पुढची काळजी बहुतेक मिटली असावी.

श्वास घेताना धंदा. श्वास सोडताना धंदा. दिवस रात्रं, जगता मरता, खाता पिता.. धंदा. तपश्चर्या असते राजा हीऽ आणि मग एक दिवस ती शक्ती माळ घालते!

असं म्हणून ते खळखळून हसले. फार कमी वेळा ते असं हसल्याचं भरतनं बघितलं होतं. हसत असतानाच ते पुन्हा त्या तंद्रित गेले. नेहेमीच्या. ध्यान म्हणायचे ते त्याला. मग पुन्हा आपल्या कामात गढून गेल्यावर त्याला ते एखाद्या ऋषीसारखेच भासू लागले.

त्या क्षणाने खरं तर भरतच्या आयुष्याला कलाटणीच दिली असणार. पण तो अमुक क्षण कलाटणी देणारा आहे हे माणसाला आकळावं लागतं. त्यानंतरच्या अनेक हिशोबी, किंमती, मौल्यवान, धंदेवाईक असंख्य क्षणांच्या अनेक पदरी थरांखाली तो क्षण दडपला गेला. त्याचं जीवाश्म झालं.

.. आणि आज, कोळशाच्या अनेक थरांखाली जसा हिरा सापडावा, तसा तो क्षण त्याच्या आत लखलखला. 
वारंवार लखलखून त्यानं भरतचं अंत:चक्र चालू केलं.

मला नाही सापडली अशी आकलनशक्ती अद्याप? कुठे कमी पडलो मी? माझ्याजवळ आहे ती? कसं समजायचं? माझ्या कर्तृत्वावरून? निखळ कर्तृत्व आहे माझ्याजवळ? की आहे ते सगळंच वडलांमुळे झाकोळलेलं? इथपर्यंत आलो मी माझ्याच जोखमीवर. परदेशात जोखमी कुणी घेतल्या? कुणी वाढवला धंदा जगात? वडलांनी वाव दिला, हा पदर रहातोच आहे तरीही. फक्त माझं असं असं मी काय केलं? काय राहिलं होतं- आहे- मला गाठण्यासारखं?.. आहे! हे सगळं जग! तेच पादाक्रांत केलं तरच शाबित होईल माझं निखळ कर्तृत्व? केवळ माझं असं?

अंत:चक्राच्या या फेरय़ात तो सतत अडकू लागला. काय साधायचं होतं त्याला? जे साधायचं होतं ते त्याच्या दृष्टीनं ऍबस्ट्रॅक्ट होतं, अमूर्त स्वरूपाचं काही. निराकार. समजण्याच्या पलिकडचं..

मग भरतनं साध्याचा विचार तूर्तास बाजूला केला आणि तो साधनेच्या मागे लागला.

अशी आकलनशक्ती आपल्याकडे काही प्रमाणात तरी आहे. अन्यथा आपण इतकी प्रगती करूच शकलो नसतो. मग ती आकलनशक्ती आणखी टोकदार कशी करायची?

असे विचार एका बाजूला आणि-

जग पादाक्रांत करायचं म्हणजे नक्की काय?

हा भुंगा दुसरय़ा बाजूला..

आफ्रिकन विश्रामधामातल्या त्याचा मुक्काम वाढू लागला. वडलांच्या ’त्या’ आठवणींसंदर्भात सुचलेल्या ’ध्यान’ या शब्दावरून आता त्याला प्रेरणा मिळाली. अध्यात्माचा त्याचा अभ्यास होता. ध्यान करणं त्याला अपरिचित नव्हतं.

एरवीपेक्षा वेगळी प्रेरणा यावेळी कार्यरत होती. ती अति तीव्र होती. पराकोटीची. ऍब्स्ट्रॅक्टच म्हणावी अशी.

वेगळ्या संदर्भात तो अध्यात्मातले वेगवेगळे प्रवाह ताडून पहात होता.

वडलांचा या शक्तीसंदर्भात काही अभ्यास होता का हे शोधण्यासाठी त्याने वडलांच्या अनेक रोजनिश्या पालथ्या घातल्या.

कशामुळेही असेल, मनाची उभारी कायम रहात होती. यश दृष्टीपथात आहे याची मनोमन खात्री वाटत होती. टारगेट्सवर टारगेट्स अचिव्ह करण्यात अग्रेसर असलेला हा उद्योजक कल्पनातीत टारगेटही गाठण्याची ईर्ष्या धरत होता. त्याची धुंदी जराही कमी होत नव्हती.

बरं, त्या धुंदीतही वास्तव न विसरता आपल्या समूहाची काळजी घेत तो विश्रामधामात परतत होता. समूह आगेकूच करतच होता.

आजही उत्फुल्ल, उत्कट अशा मनोवस्थेत तो आपल्या हेलिकॉप्टरमधून धावपट्टीवर उतरला. सुरक्षारक्षकांनी त्याचं वाहन हॅंगरमधे लपवलं. मोकळा श्वास घेत भरत रंगानी रमतगमत आपल्या कुटीकडे चालू लागला. आतला जप अलिकडे आपोआपच चालू असतो, चालू रहातो असं त्याच्या लक्षात आलं होतं. ही उत्फुल्ल, उत्कट मनोवस्था त्याचीच द्योतक होती..  (क्रमश:)