romani_editedRomani2Natyadarpan_NanaDRAMA_editedAvarat_Natya_SamAjra_Vishamabhog_editedNOVEL_editedSmaranshakti Front_Sudrudhvins

Saturday, December 29, 2012

आमच्या मुलांना सांभाळा! (अखेरचा भाग)

इथे वाचा भाग १, भाग २, भाग ३, भाग ४, भाग ५, भाग ६, भाग ७, भाग ८,  भाग ९, भाग १०, भाग ११,   भाग १२भाग १३, भाग १४, भाग १५, भाग १६, भाग १७भाग १८ आणि त्यानंतर...
कडले लोककल्याणाच्या भावनेने आता अगदी बेफाम झालेत. त्यानीच ज्याम केलेल्या भैय्याला ते खडसावू लागलेत, "येऽऽऽ अब किदर जायेगा तू-"
"छोडो- छोडो- येऽऽ"
"ये महे‍ऽऽऽशऽऽ येऽऽ... गौरीऽऽ निमूऽऽ अंकीऽऽतऽऽ-"
"कोई नही- आयेगा- छोड- छोड-"
कडलेनी बेंबीच्या देठापासून बोंब ठोकलीए त्याचा परिणाम होऊन हाक मारलेले सगळे अचानक वेगवेगळ्या दिशेने धावत आलेत. भैय्या हडबडलेला. महेश अंकित त्याला मारत सुटतात, गौरी, निमाही त्याला सोडत नाहीत.
"महेऽऽश याचा विग काढ- अर्‍ये माझा नव्हे रेऽऽ याचाऽऽ"
भैय्याचा विग निघतो. भैय्या आणि मंजू टी एकच आहेत. कडले आता चार्जच घेतात प्रकरणाचा.
"बघितलंत! भामटा आहे हा! ठग! लालन पालन बालन संघ अस्तित्वातच नाही! हा ठकवतो खोटं बोलून. पालक फसतात गरजू आहेत म्हणून!"
गौरी, महेश एकदम खूष झालेत, "काका तुमचा प्लान मात्र एकदम सही!"
निमाला काही समजत नाही, "ऑं? यांचा प्लान?"
"अहो वहिनीऽ ग्रेट आहेत तुमचे हे!" असं गौरीनं म्हटल्यावर निमा चक्कं लाजलीए.
निमाचं लाजणं बघून कडलेंचा आवेश एक मात्रा आणखी वर चढलाय.
" परदाफाश केला. आता ’शी’ काय, ए टू झेड सगळ्या चॅनल्सचे ’सर्वोत्कृष्ठ गुप्तहेर’ पुरस्कार मलाच!"
निमा "रितिऽक" असं लाजून म्हणून आणखी एक मुरका मारते.
कडलेंच्या जिवाचं पाणी पाणी झालंय, "निमू‍ऽऽ"
महेश खाकरत काकांना आवरतो, "हं काका... नंतर. नंतर. चला आधी याला चौकीवर डांबून येऊ!"
सगळे चला, चला करत निघताएत इतक्यात समोरून हातात हात अडकवून दोन्ही आज्ज्या, शांताबाई आणि उर्मिलाताई संचलन केल्यासारख्या येताना दिसताएत. त्यांच्यामागून त्याना थांबवता थांबवता हैराण झालेला सोसायटीचा चौकीदार आलाय. सगळे भैय्याला चौकीदाराच्या स्वाधीन करतात. पोलिसात सोड म्हणून भैय्याला रट्टे लगावतात. चौकीदार आणि भैय्या बहुतेक एका समाजातले असावेत. त्यांचं तू रडल्यासारखं कर मी मारल्यासारखं कर असं सगळं सुरू होतं.
इतर सगळ्यांचं लक्ष आता आज्ज्यांच्या संचलनाकडे वळलंय. संचलन एकदाचं थांबतं. दोन्ही आज्ज्या महेश गौरीला बघून थांबतात आणि चक्कं हात जोडतात.
"पोरांनो माफ करा! आमचं खरंच चुकलं. आम्ही सांभाळतो तुमच्या मुलांना!"
ते ऐकून कडले आणि निमाला च्येव येतो.
"नाही महेश! अंकुडी- अवनी आमच्याकडे!"
निमाला भरून आलंय, "भरपूर त्रास सोसलाय तुम्ही. बघितलंय मी. माझ्या पाळणाघरात आनंदानं रहातील दोघं!"
दोन्ही आज्ज्या, "आमच्याकडे!"
कडले, निमा, "नाही आमच्याकडे!"
जोरदार रस्सीखेच चालू झाली आहे. महेश वाहतूक पोलिसाच्या आवेशात गोंगाट थांबवण्याच्या प्रयत्नाला लागतो.
"शू: शू: एऽऽशू:ऽऽ हात जोडतो. हात जोडतो. पदर नाही पण तोही पसरतो असं समजा. पण आता मी सांभाळू शकतो माझ्या मुलांना. महिनाभर रात्रपाळी-दिवसपाळी एकत्र झाली साजरीऽऽ की चार दिवस औषध घेऊन डाराडूर-"
असं म्हणत महेशनं उजवा अंगठा तोंडाला लावलाय. ते बघून गौरी किंचाळते.
"ऍ हॅ रेऽऽ आणि माझं काय?"
आता सगळेच "नाही! नाही!" म्हणून नाचायला लागतात. दोन गट करून दोन्ही बाजूनी "आम्ही! आम्ही!" चा धोशा लावतात. या घोषणांनी गौरी, महेश हैराण झालेत.
त्याचवेळी लांबून सोसायटीच्या गेटमधून एक म्हातारा हात उंचावून त्यांच्या दिशेने चालत आलाय. सगळे त्याच्याकडेच बघत गप्प झालेत. कडले पुढे होतात. हा वेषांतर केलेला टी मंजू किंवा आत्ताच पकडलेला भैय्याच आहे की काय या दिशेने त्यांची चाचपणी सुरू होते.
म्हातारा बोलू लागतो, "अरेंऽऽ काय ह्यां! काय ह्यां! किती आवाज करतलंव? ऑं?.. माका सांगा- हयसर म्हयेश कोन हा? म्हयेश जावड्येकर?"
"मी! मी! का? का?"
"मांयझयाऽऽ का म्हन्तस माका! माका वळाकतंस?- अरे पांडू कांबळीचो चुलतो मी- तुजो दोस्त पांडू-"
"हां! हां! काय काका कसे आहात?"
महेश हात पुढे करतो आणि म्हातारा त्याचा हात धरून त्याला खेचतोच.
"अरे माका नोकरी व्हयीऽऽ नोकरी दी माका!!! तुज्या झीलाक आन च्येडवाक सांभाळतलंय मी! त्ये पन येक टायम प्येज्येवर! ती खाऊसुदीक पैसो न्हाय बाबा आता! अरे लोअरपरेलाची झाली अप्पर वरळी तीऽऽ मी- मी- मी- सांभाळतलंय- मी-"
म्हातारा कांबळी महेशला एका बाजूने खेचू लागतो. दोन्ही आज्ज्या "आम्ही! आम्ही!" करत दुसर्‍या बाजूने आणि निमा, कडले "आम्ही- आम्ही- आम्ही" करत आणखी तिसर्‍याच बाजूने.
मोठ्ठा गदारोळ सुरू झालाय. महेश आणि गौरीला सगळ्यांनी घेरलंय.
"आम्ही सांभाळतो तुमच्या मुलांना, आम्ही!" म्हणत महेश, गौरीच्या मागे सगळे हात धुऊन लागलेले...    

तर... मित्रमैत्रिणींनो! "आमच्या मुलांना सांभाळा!" म्हणत यापूर्वी आक्रोश करणार्‍या महेश, गौरीला आता या नव्या आव्हानाला सामोरं लागतंय. हे वर्षं सरत असताना! ;)
पण हे आव्हान गोड आहे! नाही? 
महेश आणि गौरीची कहाणी अशी सुफळ संप्रूण झाली या सरत्या वर्षात. नव्या उत्साहाने ते आता नव्या वर्षाला सामोरे जातील...
तुम्हा सगळ्यांनाही नव वर्षं सरत्या वर्षापेक्षाही उत्तम जावो ही शुभकामना!
आव्हानं असणारच. हे वर्ष सरत असताना दु:खही सोबत आहे. नव्या वर्षात या दु:खाला आपण सर्व मिळून न्याय मिळवून देऊया! 
नव वर्षं मन, बुद्धी पूर्णपणे जागेवर ठेऊन साजरं करूया... 
आपणा सगळ्यांच्या मनातल्या इच्छाही सुफळ संप्रूण होवोत या शुभेच्छा!!! 
मन:पूर्वक आभार! 

Friday, December 21, 2012

"कन्या" दीर्घांकाची क्षणचित्रं!

"अभिलेख" प्रकाशित "कन्या" या दीर्घांकाचा शुभारंभ झाला त्याची क्षणचित्रं! 
दिनांक १६ डिसेंबर २०१२, रविवार, संध्याकाळी ५ वाजता, प्रबोधनकार ठाकरे लघुनाट्यगृह, बोरिवली इथे "कन्या" हा दीर्घांक सादर झाला. 
एका अत्याचारित महाविद्यालयीन युवतीची कहाणी मांडण्याचा हा एक प्रयत्न. 
दीर्घांकाचे मानकरी पुढीलप्रमाणे:
लेखन, दिग्दर्शन, निर्मिती: विनायक पंडित
प्रकाश: वासुदेव साळुंके
पार्श्वसंगीत: अरूण कानविंदे
वेशभूषा: वरदा पंडित
रंगभूषा: रमेश वर्दम
कलाकार
तेजश्री बोरकर
विद्या मुळगुंद
कविता नाडकर्णी
प्रिया गडकरी
मृणाल वझे

Wednesday, December 5, 2012

हार्दिक आमंत्रण "कन्या" दीर्घांकाचे!

हार्दिक आमंत्रण!
"अभिलेख" सादर करत आहे...
विनायक पंडित लिखित, दिग्दर्शित, निर्मित 
दीर्घांक "कन्या"
एका महाविद्यालयीन युवतीची ही गोष्टं!
सारिकावर अत्त्याचार झाला...
तिला तपासून घ्यावं लागलं आपलं आयुष्य,
आपल्या आधीच्या पिढीतल्या चार स्त्रियांशी...
काय होती या सगळ्यांची आयुष्यं?
सारिकाला काय मिळालं या अनुभवातून?
सारिकाचं पुढे काय झालं?

Monday, November 12, 2012

आमच्या मुलांना सांभाळा! (१८)

इथे वाचा भाग १, भाग २, भाग ३, भाग ४, भाग ५, भाग ६, भाग ७, भाग ८,  भाग ९, भाग १०, भाग ११,   भाग १२भाग १३, भाग १४, भाग १५, भाग १६, भाग १७ आणि त्यानंतर... 
डोअरबेलच्या आवाजाने अंकितच्या टीव्ही बघण्यात व्यत्यय आलाय. तो जोरात ओरडतो.
"ममाऽ ममाऽ कचरेवाला! ममाऽ उघऽऽड!"
"आले रे आलेऽ कोण मेलं आता आलंय तडमडायलाऽ... आलेऽ आलेऽऽ..."
गौरी धावत पळत आतून येते. दार उघडते. दारात भैय्या. त्याला बघून ती चिडते.
"आओऽ आओऽ सब कचराही जमा हो गया हैऽ इदरऽ... लेके जाओऽऽ... सब कचराऽ हम कचराऽ हमारा नसीब कचराऽऽऽ-
"सुना- सुना हो- बहनीयां- सुना- हम कचरावाला नाही-"
"भैय्या आहेस ना?"
"हां... वह तो हम हुं..."
"मग? अरे हम काय? हुं काय? इथे आम्हाला भरलाय दम- हुं की चू काही करता येत नाही! आणि तू?... ज्याव रे बाबा आगे ज्याव!"
"बहनीयां... सुना हो- हम फोनवा करन रहिन- फोनवा-"
"अरे कसला फोनवा! फोनवा!- फोनवा? अं? म्हंज्ये फोन?"
"हां मैय्या... हम ऊही बालन लालन पालन संघ-"
"तुम भैय्या अऊर मैं मैय्या काय? लालन पालन?- वर बालन?- हां हां हां- आव अंदर आव- आव यार आव!- ये ये देखो क्या किया तुमारी वो मंजू टी ने-"
"टी मंजू-"
"अरे पुढे काय मागे काय टी च आहे नं? टीनपाट! एक मिनिट! म्येरे अवनीको ज्यरा पालनेमें रकती- हूं- हं... आव- अबी बेडरूममें आव- आव कोई नई है आव- ये- ये बेडरूममे तुमारा मंजू टी घुसा! ये- ये- ऐसा कपाट खोला-"
गौरीने भैय्याला ओढत घरात आणलंय. बेडरूममधे नेलंय. ती त्याला बेडरूममधलं कपाट उघडून दाखवतेय. भैय्या सगळं घर बारकाईने न्याहाळतोय. गौरी आता कपाटातली कॅश काढून दाखवतेय.
"ये- ये- ऐसा पैसा लिया- हमारे आदमी कोऽ क्या कुच पिलाके सुलाया- ये- ये इदर- और ओ- ओ भाग गई- गया-"
धावत धावत स्वत:च बेडरूमपासून हॉलपर्यंत जाते. दारापर्यंत. भैय्या तिच्यामागे.
"और क्या आश्चर्यऽ- गया गया वो गयाच- अरेऽऽ आदमी था ओ औरतके भेसमे... वो अच्चा हुआ... हमारा कडलेकाका करके है एक! है अच्चा है! बुढ्ढा है, अच्चा है! उसके वास्ते पैसा वापस मिलाऽऽ... मैं हात जोडती हूं... बस हमको अभी कुच नही चाहिएऽऽ"
त्या स्टोरीने भैय्या भावनाविवश होत खांद्यावरच्या पंच्याने डोळे पुसतोय.
"आपका... आपका गलतफहमी हुई गवा बहनीयां-"
"अरेऽऽऽ- वर हमकाच गलतफेहेमी?-"
भैय्या हात जोडतो.
"माफी करा हो मैय्या... हमार ऊहां टी मंजू कौनो ना रही-"
"ऑं?... म्हणजे रे- अरेऽऽ- म्हणजे ती भामटी- ठग-"
भैय्या आता तिला लोटांगणच घालतो.
"हमका माफी दै दो- मैय्या-"
"अरे ये- ये- क्या-"
भैय्या डोळे गाळत उठून उभा रहातो. हात जोडून.
"हमार नामपर उई ससुराईन मंजी धोखा दई गई आप लोगन को- लेकीन अब हम इहां कसम खाई रहिन माई... आपक सामने खडा रहिके के हम आपक बच्चनको पाली, पोसी, बडा करी-"
"म्हणजे नक्की काय करणार रे भैया?"
"हम संभालेगा बच्चोंकों!"
गौरी त्याला आपादमस्तक न्याहाळते, "तुम?"
भैय्या पुढे होतो, गौरी दोन पावलं मागे.
"हमार बहनीयांक खातिर हम जान भी दूं- ताऊजी कहां रहिन?"
"कोऽऽण ताऊजी?ऽऽ काय रे तुमची ही चिऊ काऊची भाषा?"
"चिऊ काऊ नाही! ताऊ- आपके हजबेंड!"
गौरी किचनकडे बघत रहाते...
"ओ- ओ- आई गं झोपला की काय हा बाथरूममधे?ऽऽ... महेऽऽश अरे ए-"
किचनच्या दाराजवळ ती पोचते न पोचते तोपर्यंत आतून महेश बाहेर येतो. केस पुसत. पूर्णपणे नॉर्मल. अगदी नॉर्मल असल्यासारखा तो फिसकारतो.
"काऽऽय आहे?ऽऽ"
"अरे- हा भैय्या-"
"कोणाचा?ऽऽ"
"अरे लालन पालन बालन संघाचा-"
महेश फिसकारत त्याच्याकडे बघतो. केस विंचरत दरडावतो.
"नाम क्या तुमारा?ऽ"
"श- श- शटल बिहारी-"
"अर्‍ये कोण बिहारी?ऽऽऽ"
"शटल बिहारी यादव! हमार परदादा अवध बिहारी बिहारवा से पहला शटल पकडभैके आवन रहिन ईहां... हमार नाम रख्खा-"
"शटल बिहारी?ऽऽ"
"यादव- हमार उपनाम!"
महेश त्याला न्याहाळू लागतो.
"दोन दोन नावं कायर्‍येऽऽ"
"नाही रे महेश एक नाव आणि दुसरं आडनाव-"
"माहितीए ते मला..."
एकदम भैय्याच्या अंगावर जातो.
"वोऽऽ टी मंजू मिली- मिला न मुझे तो मैं उसका खून पी डालूंगाऽ-"
"ऊ नाही मिली तो हमार पिजिए ताऊजी- हम आपक पांव पकडी- आपस बिनती करी- हात जोडी- माफी मांगी- ताऊजीऽऽऽ लेकीन आप हमका आपक चरनोंपर जगहा देई!ऽऽ"
"गौरी!... बघितलंस! कसे पाय पकडून पकडून मोठे होतात!- यानं माझे पाय खेचायच्या आत सांग याचं काय करायचं!" 
"अम्म्म... थोडे दिवस बघूया- नाहीतरी ती शेजारची पाळणाघरवाली निमडी जास्तच तोरा दाखवतेय- बरा दिसतोय- मैय्या म्हणाला मला-"
महेश गुरकावतो, "चांगलं चाललंय तुमचं... तो भैय्या तू मैय्या-"
गौरी खूष होते, "तेच म्हणाले मी- भैय्या! आप रह जाव कामपर- काम का क्या क्या है-"
"ऊ हम सब जानत रहीन जावडेकराईन... हमार काम पक्का ताऊ?"
महेश रूबाबात बेडरूमकडे निघालाय, "हांऽ-"
"अरे महेऽऽश... तू कुठे चाललास परत?"
"जातो मी- झोप पुरी व्हायचीय माझी- नाहीतर होईल परत माझा रोबो-"
"अरे-"
महेश चवताळतो, "च्याआयलाऽऽ रात्रपाळी, दिवसपाळी सारखी सारखी! झोप कधी पुरी करू?ऽऽ"
बेडरूममधे जातो. बेडवर अंग टाकतो. भैय्या इकडे तिकडे बघत हॉलमधेच. अंकित त्याला न्याहाळतोय आणि भैय्या त्याची नजर चुकवतोय. अंकित तोंडात अंगठा घालून त्याला जास्त जास्तच न्याहाळू लागलाय.
"ममा... याचा चेहेरा कुठेतरी पाह्यलाय ममा... ममाऽ-"
"तू गप रे- हां भैय्याजी! कलसे मैं कामपर जाऊंगी आप-"
भैय्याचं लक्ष अंकीतकडे. अंकित त्याचा पीछा सोडत नाही. भैय्या हैराण. तो गडबडीने खिशात हात घालतो.
"ऊ सब हम जानत रहिन मैय्याजीऽऽ... इ- इ रहा परशाद... हमार भौजाई गंगा ईस्नान कर आई... ऊ लडवा लाई आप लोगन के वास्ते... आ लई लो मैय्या... गंगामईया तोहरी पिहरी चढईबे... लो बिटवा लो... लो मईया.. ताऊजी- उनक डिसटरब ना करी मैय्या... उनका सोवन दो... आप लो मईय्या..."
भैय्या गौरी आणि अंकितच्या हातात एक एक प्रसादाचा लाडू ठेवतो. गौरी लाडू हातात घेऊन मनोभावे डोळे मिटते.
"असं का... अरे वा.. जय गंगा मैय्याऽऽ"
अंकित, गौरी पटापटा लाडू खातात. भैय्या पटकन किचनमधे घुसून पाणी आणतो, दोघांना देतो, टक लाऊन दोघांकडे बघत रहातो. दोघेही हळूहळू सुस्तावू लागलेत. ते सोफ्यावर रेलतात. भैय्या चपळाईने त्याना बसायला मदत करतो. ते बसतात आणि सोफ्याच्या काठांवर माना टाकतात. भैय्या पुन्हा त्याना न्याहाळतो. स्वत:वरच खूष होतो. बेडरूमकडे वळतो. बेडरूममधे येतो आणि झोपलेल्या महेशचा कानोसा घेतो. गौरीने मघाशी उघडून दाखवलेलं तेच पैशाचं कपाट उघडतो. पैशांची बंडलं, दागिने, कॅमेरा, मोबाईल असं मिळेल ते खिशात, धोतरात, पंच्यात खुपसतो. सावकाश कानोसा घेत हॉलमधे येतो. तिथल्या जमतील त्या वस्तू जमेल तिथे कोंबत विसावलेल्या अंकित, गौरीकडे बघत, सराईतपणे दाराबाहेर पडतो. बाहेर येऊन दबकत उजव्या बाजूला वळून धूम ठोकणार इतक्यात- मागून त्याच्या पाठीवर, त्याच्या मागावर दबा धरून बसलेले कडले झेप घेतात. कडलेनी भैय्याला पकडून धरून अगदी ज्याम करून टाकलंय...  ( शेवटचा भाग लवकरच...) 
       वाचक मित्रमैत्रिणींनो आपणा सगळ्यांना                       दिवाळीच्या हार्दिक शुभेच्छा!

Thursday, November 1, 2012

आमच्या मुलांना सांभाळा! (१७)

इथे वाचा भाग १, भाग २, भाग ३, भाग ४, भाग ५, भाग ६, भाग ७, भाग ८,  भाग ९, भाग १०, भाग ११,   भाग १२भाग १३, भाग १४, भाग १५, भाग १६ आणि त्यानंतर...
जावडेकरांच्या घरात अवनी जोरजोरात रडतेय. गौरी बेफाम रडणार्‍या अवनीला थापटून झोपवतेय. अंकित हातात एक खेळण्यातली कार घेऊन तोंडाने घर्रऽऽ असा असह्य होणारा आवाज काढत सगळ्या घरभर धावतोय. महेश बेडवर पालथा झोपलेला. ढाराढूर. गौरी अत्यंत गांजलेली आहे.
"चूप गं बये अवनी आताऽऽ किती रडशीलऽ चूप!... येऽ कारट्याऽऽ... अंकिऽऽतऽ अरे बस एका जागीऽऽ आणि आधी ते तोंड बंद कर! बंद कर रे-"
"मीऽऽऽ चूऽऽपऽऽ हेहेहेहेऽऽ हऽअऽहऽ... घर्रर्रऽऽऽ..."
"कारट्याऽऽऽ ऐकेल तर शपत!.. येऽ अगं ए बाई- चूप गं चूप! काय करू काय आता तुलाऽ- ए महेशऽऽऽ एऽऽऽ- काय माणूस आहे- अरे ऊठ रे ऊऽऽठऽऽ... चार दिवस झाले झोपलाएस-"
महेश ऊंऽऽऽ असा आवाज काढून फक्त कूस बदलतो.
"अरे काय रे हे?... अरे काय करू मी एकटी? आय आय गं! ही दोघं बघ! तू असा झोपलेला- कूस बदलतोएस म्हणून म्हणायचं जिवंत आहेस! अरेऽऽ काय प्यालास काय तूऽऽ... हे काय झोपणं तुझं? चार दिवस-रात्र? रात्रंदिवस?
"ऊंऽऽऽ... मैं... कहां हूं..."
"मसणात! अरे डायरेक्ट पिच्च्यरमधे कुठे जातोस तू? तीऽऽ मंजू टी चोरटी निघालीऽ पळाली पैसे घेऊऽऽनऽ तुला काहीतरी पाजूनऽऽ... ती ती नव्हतीच, तो होता म्हणे तो!- तसा डाऊट खाल्लाच होता मी! अरे शेजारचे कडलेकाका होते म्हणून निभावलं बाबा- अरे ऊठ! ऊठ बाबा लवकर! चार दिवस जेवण नाही खाण नाही- काय रे हे- चल चल बस झालं आता- ऑफिसला चार दिवस माझी दांडी- बस झालं बाबा- पोरांना देऊन टाकू शेजारी- पाळणाघरात- त्या निमाच्या- मिटवून टाकू भांडण- पडू पाया- सांभाळा आमच्या मुलांना म्हणावं-"
महेश पुन्हा उपडा, झोपलेलाच, ऊंऽऽऽ करतो. गौरी आणखी वैतागलेली. अवनीचं रडणं, अंकितचं घर्रर्र चालूच.
"ऊठ रे ऊठ बाबाऽऽ... कंटाळले रे बाबा मी- काय करू एकटीऽ- वाजला वाजला मेला फोन- हॅ- हॅ- लोऽ कोण? कोन?- ये देखो बार बार फोन मत करो तुम इदर- तुम तुम समझताय क्या- हां हां तुमारा वहीच बालन लालन पालन संघ- हां- क्या किया वो मंजू टी ने?- नई नई हम क्यूं जायगा पोलिसमें? क्यूं जायगा? म- म- मंगताय तो तुम जाव- हमको क्यूं जबरदस्ती? ऑं? ऑं? क्या? क्या बोल्ताय? न- नई- नई- नई! इदर और किसीको अजिबात मत भेजो!- ह-हमारा हमार पैसा मिल गया हमको सब बाबा- हां हां भरून पावा- हमको सबकुच! और- और तुम सुनो- सुनो- सुनो- इदर फोन भी मत करना- वरना- वरना फोन परसेही तुम्हारा तंगडी तोड डालेगा हमारा आदमी- अभी सोया है वो- उठता नई- लेकीन वो- वो- तोडेंगा- गुस्सा आयेगा तो- उसके मनमें आयेगा तो- खाना खाया होगा उसने तो- ~ऒं- ऑं- ठ्येवला मेल्यांनीऽऽ... ऊठ रे! ऊठ! चल चल चल मी मदत करते तू- अरे आणखी किती वाकू?ऽऽऽ कडेवर अवनी आहे माझ्या बाबाऽऽऽ... हं हं जमतय तुला! अरे बाथरूमला उठत होतास तू चार दिवस! तसंच! हां! हां! चल आत! आंघोळच करून घे चल!... ए अंकिऽऽत- चल बंद कर- बंद कर आवाज- अरे आपल्या पप्पाला त्रास होतोय बाबाऽऽ उठत नाहिए तो चार दिवस माहिती नाहिए काऽऽ- अरे आता उठलाय बाबा पण तू आवाज बंद कर आधी- बंद कर!- चल- चल- चल महेश!"
अंकितचं घर्रर्र घर्रर्र आणखी चेकाळून चालू. महेश गौरीच्या खांद्यावर हात ठेवून आंधळ्या भिकार्‍यासारखा आत जातो. अंकित धावून धावून दमलाय. तो फतकल मारतो, टीव्ही ऑन करतो...
त्याचवेळी बाहेर सहनिवासाच्या आवारात एक भैय्या दमदार पावलं टाकत दाखल झालाय. भरघोस पांढर्‍या मिश्या, भरघोस सरळ पांढरे केस डोक्यावर. मळका धोतर-कुर्ता. खांद्यावर गमछा. येतो तो सरळ जावडेकरांची डोअरबेल वाजवतो. पुन्हा पुन्हा वाजवू लागतो... (क्रमश:)  

Wednesday, October 17, 2012

कादंबरी "गुरूजनां प्रथमं वंदे" ई-पुस्तक प्रसिद्ध झाले!!!

गुरूजनां प्रथमं वंदन करूएन कादंबरीएचा प्रस्तावु मांडिला असे। 
सहजि मौजमजिया करिएत बोरू घासिएला असे। तो तसिएच मौजमजिएत वाचियावा। 
वाचका बा त्वा पावनि लागवुईसि।
पंच गुरूजन अध्यात्मि खेळिया रंगियेले। 
तयांचे येकू अध्यात्मसंकुलिए कथा घडलिया असे। 
समाजातिल पंच वेगवेगळिया शाखांपासूनिया फुटिलेले पंचगुरू, तयांचे बोलणिए, वागणिए, आतुले, बाहेरिचे, चरित्रे, चारित्र्ये। 
तयांचेई रिसॉर्टिए दाटीएली भक्तियांची मांदियाळी। 
वेगवेगळिए उपासनामार्ग, वेगवेगळिए संप्रदायी। 
रिसॉर्ट उदघाटनिए समारोपि अघटितिया सामोरे जाति। 
माध्यमू, सरकारू, सीबीआयू अणि काहीं काहीं सर्वू पटलिया गुंतूनि गेलिया असे। 
कादंबरीएचा रूढ मार्ग सोडुनि भलति कास धरणिया सद्यकालिन डिफॉर्म्ड- शतखंडी की सहस्रखंडी की काय- तेचि वास्तविया कारण असे!  
हा दावा नसे केवळ सांगणे।
वाचक वरगू आवाहन असे। 
इये ईपुस्तकी जरूरि पोहोचियावे। लेखकू पावनि लागियेला।   

Thursday, October 11, 2012

आमच्या मुलांना सांभाळा! (१६)

इथे वाचा भाग १, भाग २, भाग ३, भाग ४, भाग ५, भाग ६, भाग ७, भाग ८,  भाग ९, भाग १०, भाग ११,   भाग १२भाग १३, भाग १४, भाग १५ आणि त्यानंतर...
महेश वाट बघत बसलाय आणि त्याच्यामागे तसेच लाकडासारखे ताठ उभे कडले कंटाळायला लागलेत. मग ते खाली यायला निघतात तेव्हा महेशसारखेच चालू लागतात. ते लक्षात येऊन वरमतात आणि खाली येऊन झटपट बेअरिंग बदलून दबा धरून बसतात. चेहेरा, डोळे गूढ...
टी मंजू आतून अवनीला कडेवर घेऊन येते, "कोन हें रें? बार बार घंटी बजाता है?- अरे बेटी! थांब हं. तुला ठेवते ह्या पाळण्यात... हं... झोपायतं. दीदीला तलास द्यायता नई! उंऊंम- अं- गोग्गोड पापा... अबी भाहर वो ताठ होयेंगा तो अच्चा मज्या चखाऊंगी- आं????- फिरसे वोईच! ताठ! ऊईमां! ऊईमां! क्या करूं? क्या करूं?- अरे- अरे-"
मंजू असं म्हणून दार बंद करेपर्यंत महेश घोड्यासारखा आत घुसतो. मंजू किंचाळते.
"एंऽऽ एंऽऽऽ कोन है? कोन है?" मंजू धडपडते. महेश तिच्या अंगावरच आल्यासारखा. ती पडते.
"अरे क्या करतांय?"
"सॉरी मंजूद्येवी सॉरी! मैं बच्चा हो गया हूं... छोता छोता.. मेला ईलादा गलत नई है.."
"ऊंई मांऽऽ... कोन है कोन तुम?"
"बताता हुं... मैं इस घलका मालिक हुं... मेला नाम महेत है,,, मैं कलथनदाथ कानदी एंद कंपनी-"
"बस बस रे बस! मंदबुद्धी लगताय तुम मेरेको... पर सब माहिती तो बरोबर देताय-"
"मैं तुमको कुच नई कलुंगा.. खाली मुधे थोने दो!"
"आंईंऽऽऽ क्या बोला?"
"मुजे मेले बेदलूममें जाकल थोने दो.. थो जाऊंगा तो अच्चा हो जाऊंगा!"
मंजू महेशकडे अजून संशयाने बघतेय, " तो- तो- जाओ ना- जाओ!"
"येक धक्क्का द्येव नाऽऽऽ... मंदूदेवीऽ येक-"
"हां हां... देती हूं.."
"औल एक मिनित! कुच पानी दो! पीने के लिए! मैं थो जाऊंगा! हऽअऽहऽअऽ"
"हां सब करती हूं! सब करती हूं! अच्छेसे सो जाना तुम!"
त्याच्या मागे येत लाथ वर करते पण मग हातानेच स्पर्श करते. तो स्पर्श किचनच्या दिशेने होतो आणि महेश भलत्याच दिशेला किचनकडे जाऊ लागतो, वैतागतो.
"कैथा धक्का दिया.. मैं बोला था बलाबल धक्का द्येव- तुमने थो-"
महेश किचनमअधे शिरतो. मंजू त्याच्या मागे अरे- अरे- करत. सगळी वरात आतून बाहेर, हॉलभर. मग बेडरूममधे. महेश आता बेडला अडून.
"क्यां रे बांबा! क्यांरे तुमारा स्टॅमिना.. बाबांरेऽऽ मंदबुद्धी होके भी-"
"मैं मंदबुद्धी नई हूंऽऽ छोता बच्चा हूंऽऽ"
"अरे बच्चेऽऽ अभी दिखाती हूं तुझे-"
"मंदूदेवी अब मुझे छुला दो!"
"ऍहांरेऽ कैसे? गोदमें लेकर सुला दूंऽऽ"
 "अले बाबाऽऽ औल एक धक्का मालकलऽऽ"
"हां हां येस!" ती आपल्या पार्श्वभागाने त्याच्या पार्श्वभागावर जोरदार धक्का देते, "बाबां रे.. छुट गईऽऽ"
"अब मुझे कुच पिला दो! पिकल मैं छो जाऊंगा.. एकदम गाध छो जाऊंगा.. फिल मुझे गहेली नींद आएगी.. पलीलानी मेले सपनेमें-"
"हाय राम! ये आदमी है की एफेम रेडियोऽ.. मैं तो पूरी पक गईं रे बांबा.. वो दो दो और ये एक बच्चा! बाबांरे- छे हजार पगार लेना पडेगा- दिनका-"
"मंदूदेवी मंदूदेवी कुच पीने को दो- फिल मैं छो जाऊंगा... पलीलानी- थपनेमें..."
"हां हां बाबा हां!!!"
तिथल्याच कपाटात वगैरे शोधते. दारूची बाटली दिसल्यावर तिचा चेहेरा उजळतो. कपाटाचा दरवाजा उघडा.
"तुम मुझे कुच पिला दोगी-"
"हां ये पीला देती हूं मेरे लाल... ले... ले,,," हळूहळू बाटली त्याच्या तोंडात ओतते. जरावेळाने बाटली न्याहाळते. बाटली जवळजवळ रिकामी. आता महेश गुंगीत बडबडत असल्यासारखा.
"कितनी अच्ची हो थुम मंदूदेवी... मैं तुमाला बहुत बहुत शुक्लगुजाल हूं.. मुझे छुलाया... पीलाया..."
मंजू रोखून त्याच्याकडे बघतेय. त्याचं बडबडणं कमी कमी आणि क्षीण होऊ लागतं. बंद होतं. मंजू कानोसा घेते. महेशच्या गालावर चापट्या मारते. विकट हास्य करते. स्वत:च चपापते.
"ऊंईमां... ये तो सो गया... मैं बत्ता हूं. मुधे कुथ पील धो!- सो जा अब! हो गया धूत! हऽहऽहऽऽ चलो अब..."
हलक्या पावलाने वळते. त्याच उघड्या कपाटाजवळ येते. हात घालून पैशांची बंडलं खेचते. ओढणी सावरून घेत हॉलमधे येते. कानोसा घेत दरवाज्याजवळ येता येता थांबून पाळण्याजवळ जाते. बाळाचा उडता पापा घेते. लचकत मुरडत सफाईदारपणे दरवाजा उघडून बाहेर येते. दरवाजा घट्ट लावून पुन्हा पुन्हा खात्री करून घेते. गुणगूणत आणखीच मुरडत इकडे तिकडे बघत, कानोसा घेत पायर्‍या उतरते. आवाराबाहेर सटकायला बघते आणि त्याचवेळी दबा धरून बसलेले कडले तिच्यावर चित्त्याच्या चपळाईने झेप घेतात. ती आंई ऊंई करते, प्रतिकार करते. कडले स्वत: चांगलेच धडपडतात पण तिला धरतात.
"एऽऽय एऽऽय! क्या चुराया बोल! बोल!"
मंजू आधी अरेरावीने गुरगुरते. सुटायचा प्रयत्न करते पण कडले तिचा हात घट्ट पकडून पोलीऽऽस पोलीऽऽस म्हणून जोराची बोंब ठोकतात. मंजू घाबरते. निकराने स्वत:ला सोडवून घेत चोरलेले पैसे जमिनीवर फेकते. कडले फेकलेल्या पैशांकडे बघत असताना ती त्याना हिसडा देऊन सुटते. ते तिला पुन्हा पकडायला जात असताना तिचा विग त्यांचा हातात येतो.
"अरे- अरे- अरे मंजू कुठलीऽऽ हा तर मंज्या आहे मंज्याऽऽ- चोर चोऽऽरऽऽ पकडाऽऽऽ"
मंजू धूम ठोकते. तिच्या मागोमाग जलद पळायचा सराव केल्यासारखे पळणारे कडले. निमा धावत पाळणाघरातून बाहेर आलीय. ती कपाळाला हात लाऊन बघत रहाते...         (क्रमश:)   

Friday, September 28, 2012

उत्सव...४

इथे वाचा उत्सव १, उत्सव २, उत्सव ३ आणि त्यानंतर...
दुसर्‍याच म्हणजे दसर्‍याच्या दिवशी सकाळी वाजवणारी मंडळी दमून भागून वस्तीत परतली आणि कुणीतरी सांगत आलं, वस्तीपाठीमागच्या रेल्वेलायनीत कुणीतरी कटलं...
चिमणचा अंदाज खरा ठरला. ती रात्रीची मुलगी होती. चिमण हादरला पण यावेळी पोलिसांकडे सरकला आणि बायकोसकट वस्तीतल्यानी त्याला मागे खेचलं. कुणालाही मागे पोलिसांचा ससेमिरा नको होता. चिमणला त्यानी वस्तीत आणून डांबलं. चिमणची झोप उडाली...
वस्तीतल्यांचा भर ओसरल्यावर, मुलीचे दिवस उरकले आहेत हे बघून आतल्या आत धुमसणार्‍या चिमणनं सगळ्यांच्या नकळत त्या मुलीचं घर शोधून काढलं. आईवडलांना भेटला. मुलीला पळवून नेणार्‍यांचे चेहेरे लक्षात आहेत. आपण काहीतरी करू म्हणून विनवलं. ते सतत हात जोडत राहिले. मुलगी गेल्यावर त्यांची ताकदच गेली. कुठे विषयसुद्धा काढू नका म्हणून त्यानी चिमणलाच बजावलं आणि वाटेला लावलं. त्या दिवशी... चिमण पहिल्यांदा दारू प्याला आणि लास झाला...
त्यानंतर डुलकी जरी लागली तरी त्या मुलीचं लोकल खालचं शरीर डोळ्यासमोर येऊन तो दचकायला लागला...
पुढे मग मुलीची केसच उभी राहिली नाही. ती पोरं मानानं फिरू लागली. एवढंच काय वर्ष सरून पुढच्या नवरात्रीचा पेंडॉलसुद्धा पडला. रोषणाई झाली. वस्तीतला बाजासुद्धा रूजू झाला. चिमण त्यात नव्हता...
भान हरवणं आणि भानावर येणं हा खेळ चिमणला जास्त महत्वाचा वाटत होता. आपण त्या मुलीला सावध केलंय, त्या टग्या पोरांना पोलिसांची भीती घालून आवाज दिलाय, वस्तीतल्याना, बायकोला झुगारून पोलिसांत गेलोय, मुलीच्या आईवडलांना तयार केलंय, कमीतकमी, अंधारात त्या पोरांच्या गाडीवर उडी मारली आहे... मुलीला ट्रेनखाली उडी घेण्याआधी मागे खेचलंय... काहीही करून मुलीला वाचवलंय अशी दृष्यं नजरेसमोर आणत तो कुठेतरी नजर लाऊन बसत होता. स्वत;शीच हसत होता. भान हरवत होता...
भानावर आला की लोकांनी साजरी केलेली गटारी, श्रावणी सोमवारचे देवळातले अन्नकोट आणि बाहेर भिकार्‍यांची रांग, गोकुळाष्टमीतला रस्ताजाम आणि अडकलेल्या ऍंब्युलन्स, पितृपक्ष आणि सोनेखरेदीची झुंबड, दिवाळी, नाताळ, नववर्षाचे कानठळी फटाके... लग्नसोहोळे, वाढदिवस, जयंत्या, मयंत्या... पूजा... वेगवेगळे ’डे’ज, खेळातले विजय, निवडणुकीतले विजय, मिरवणुका, रथयात्रा, गौरवयात्रा... हे सगळं बघून पुन्हा भान हरवत होता...
...आत्ताही त्या रस्त्यावरचा माणसांचा पूर आटत नव्हता... कचर्‍याचा ओला लगदा कणकेसारखा मळत रस्ताभर पसरत होता... तीन चार फूट वर ध्वनीचा लगदा... वेगवेगळे लोक अजूनही गणपती आणत होते... सगळं जसच्या तसं होतं...
त्या सगळ्यात रूतलेला चिमण स्वत:शीच हसत होता... आत्ताच पुन्हा एकदा त्यानं त्या मुलीला वाचवलं होतं...
त्याच्या पुढ्यात अंथरलेलं गोणपाट तसंच होतं... त्यावर ऍस्टरच्या विटलेल्या निळ्या, जांभळ्या, राखाडी फुलांचे वाटे तसेच बेवारशासारखे विखुरलेले होते...      
(पूर्वप्रसिद्धी: "अक्षर" दिवाळी २००२, संपादक, निखिल वागळे)      

Thursday, September 27, 2012

उत्सव...३

इथे वाचा उत्सव १, उत्सव २ आणि त्यानंतर... 
... दरम्यान चाळीच्या किंवा सोसायटीच्या अंगणात मातीच्या घड्यात दिवा लाऊन, अंबेमातेची तसबीर लाऊन, ती पुजून त्याभोवती खेळलं जाणारं नवरात्र भल्या मोठ्या पेंडॉलमधे आलं. ड्रमसेट मधल्या पाच ड्रम्स बरोबर स्पर्धा करत चिमणचा बाजा तरीही टिकून राहिला खरा...
तरूण मुलामुलींचा उत्साह चिमण ढोल वाजवता वाजवता बघायचा. हळूहळू हा उत्साह प्रमाणाबाहेर वाढायचा. मुलामुलींची प्रकरणं व्हायची. त्रासदायक छेडाछेडी सुरू झाली की चिमणच्या कपाळावर आठी उमटायची. त्याला तसल्या त्या उद्दाम मुलांकडे दुर्लक्ष करता यायचं नाही. आतल्या आत संतापणं, जास्तच दिसलं तर संतापानं जळत रहाणं- आतल्या आत- याशिवाय चिमणसारखा माणूस करू तरी काय शकत होता?... बारीक लक्ष मात्रं ठेऊ शकत होता...
एका नवव्या रात्री याच त्याच्या बारकाईने त्याला मंडपामागच्या अंधारात खेचून आणलं. वाजवायचं सोडून देऊन. गेले आठ दिवस तीन चार पोरं एका शाळकरी पण बाई झालेल्या मुलीच्या मागे. हात धुऊन. त्या मुलीला सावध करावं तरी पंचाईत. आज त्या पोरांनी तिच्याभोवती कडं केलं. तिला ते मंडपामागे नेताहेत हे चिमणच्या नजरेतून सुटलं नाही. तो लगेच धावला. अंधारात कडमडला. दोन चार पोरांच्या लाथा, गुद्दे पोटात खाल्ले. त्या काळ्या अंधारात त्या पोरांच्या कारचा नंबरही बघता आला नाही. पोरीच्या तोंडावर आणि कमरेभोवती हात घालून गाडीत कोंबलंय हे न समजायला तो दुधखुळा नव्हता. तसाच पडत धडपडत तो मंडपात यायला बघतोय तर आता सिक्युरिटीवाला कुणास ठाऊक आडवा आला आणि चिमणलाच झापायला लागला. चिमणला कशीतरी स्बत:ची ओळख पटवायला लागली. ती सुरक्षारक्षकांनी सहजासहजी पटवून घेतलीच नाही. पुढे चिमण झाल्या प्रकाराबद्दल, अंधारातल्या, सांगायला लागला तर त्या रखवालदाराना वाद्यमेळाच्या आवाजाचं चांगलंच कारण मिळालं. प्रचंड डेसिबल्स गाठत असलेल्या. तरीही सांगायचा प्रयत्न करणार्‍या चिमणला त्यानी इतक्या जोरात मंडपात ढकललं की तो झेलपाटलाच. पुढे ते सुरक्षारक्षक त्याला कुठे दिसलेच नाहीत...
चिमणनं वाजवणार्‍या सहकार्‍यांना सांगायचा प्रयत्न केला. मंडळाच्या पदाधिकार्‍यांना शोधायचा, सांगण्याचा प्रयत्न केला. संबंध पेंडॉल फक्त बेहोषीत न्हाऊन निघालेला. त्यातून बाहेर पडायची कुणाचीच इच्छा दिसत नव्हती...
चिमणच्या डोक्यात वीज चमकली आणि त्यानं त्या मुलीबरोबरच्या ग्रुपकडे बघितलं. गायब. त्यानं शोध शोध शोधलं पण त्या मुलीबरोबरच्या ग्रुपमधलं कोणीही दिसत नव्हतं.
त्याचं पाऊल लाकडी खुर्च्यांमधे रेलून थंडा पिणार्‍या पोलिसांच्या दिशेनेही पडलं. पण तो अडखळला. मागच्याच वर्षी कुणी चाकू काढला म्हणून वाजवणार्‍यांनी पोलिसांना त्याची चेहेरेपट्टी सांगितली तर पोलिसांनी मेहेतर वस्तीत येऊन वाजवणार्‍या पोरांच्यातल्याच एकाला चांगलंच कानपटवलं, आतही टाकलं. चिमणला ते आठवून धीर होईना. तो सारखा पोलिसांपर्यंत जायचा. परत यायचा. स्वत:वरच चिडायचा. पोरीचं नाव गाव काही माहित नाही काय सांगणार पोलिसांना?...
रात्रभर जल्लोष चालू राहिला. वाजवणारे चेवून वाजवत राहिले. नाचणारे पृथ्वीतलावर राहिले नव्हतेच. गाणार्‍यांचे स्वर आकाशाला भिडलेले. ’अंबा मातं कीऽऽ... जयऽऽ’ या घोषानी आसमंत दणाणून जात होता आणि चिमण झुटुकपाण्या घालत होता. सहकार्‍यांपासून पोलिस बसले होते तिथपर्यंत आणि पुन्हा मागे सहकार्‍यांपर्यंत. सहकारी वाजवणं सोडत नव्हते आणि पोलिस वाजवतील या भीतीनं चिमणला त्याना भेटता येत नव्हतं. काय गरज होती चिमणला नाही त्या लफड्यात अडकायची? तो काय करू शकणार होता? एकटा! सगळं जग छान आनंदात होतं. चिमण एकटा स्वत:ला वांझ त्रास करून घेत होता...   क्रमश:    

Saturday, September 22, 2012

उत्सव...२

इथे वाचा उत्सव...१ हा या आधीचा भाग!
नवीन होता शहरात चिमण... बॅंडचा ठॅण ठॅण आवाज कानाचे पडदे चेपटून टाकणारा... ’मैं तो भूल चली बाबुल का देस...’ ही धून चिमणनं लगेच ओळखली. बॅंडवाले पुढे सरकतच नव्हते. पुढे हीऽऽ गर्दी. बॅंडवाले साधेसुधे नाहीत. लाल वेलवेटसारख्या कापडाच्या पॅंट्स. गमबुटासारख्या गुडघ्यापर्यंतच्या बुटांत खोचलेल्या. त्याना दोन्ही बाजूला सोनेरी पट्ट्या. पांढराशुभ्र जाड शर्ट पॅंटम्धे इन केलेला. त्या शर्टावर चामडी पट्ट्यांचं जाळं. खांद्यावर झुलणार्‍या झिरमिळ्या. झोकदार कॅपलासुद्धा झिरमिळ्या. हातात चमकणारी वाद्यं. चिमणची बोटं शिवशिवायला लागली. सगळ्यात शेवटचा, खांद्यावर हेऽऽ भलं मोठं ट्रंपेट घेतलेला नजरेपुढून नाहीसा होईपर्यंत चिमण डोळे फाडून त्या बॅंडकडे पहात राहिला. बॅंडमागे पुन्हा गर्दी...
ह्या मागच्या गर्दीतले उड्या मार मारून काहीतरी झेलत होते. झेलल्यावर झेलणारा आणि त्याच्या आजूबाजूचा घोळका हेऽऽहोऽऽ करून ओरडत होता. विकेट गेल्यासारखा किंवा गोल झाल्यासारखा. ते काय झेलताएत ते चिमण निरखून निरखून बघू लागला. काहीतरी झेलायला हपापलेली ती गर्दी पुढे सरकू लागली. चिमण वाकवाकून निरखू लागला. गर्दीत अचानक एक चांदीचा रथ आत्ताच अवतीर्ण झाल्यासारखा चकाकू लागला आणि चिमणचं झेलणार्‍या गर्दीवरचं लक्ष उडालं...
चांदीचं प्लेटिंग असलेली ती बग्गी होती. खाकी कपड्यातला चाबुकवाला आणि त्याच्या मागे तो होता. जाड काचांची नाजूक फ्रेम घातलेला. त्यानं वाकून, खाली हात घालून पटकन काहीतरी काढलं. ती फुलपॅंट होती. तिची भरभर गुंडाळी करून त्याने ती गर्दीवर भिरकावली आणि पुन्हा विकेट गेली.. किंवा गोल झाला... सीमारेषेवरून जिवाच्या आकांताने थ्रो करावा तसा तो जाड चष्मेवाला कपडे फेकत होता... झेलायला हपापलेली गर्दी ते सगळं सगळं हर्षोल्हासात झेलत होती... चिमणच्या तोंडाचा आ तसाच राहिला. हे नक्की काय? त्याला काही समजेना. तो आणखी पुढे होऊन बघायला लागला तेव्हा फाटकाच्या बाजूने ख्यॅऽऽक ख्यॅऽऽकऽ आवाज आला. दोन कॉलेजची पोरं ते बघत उभी होती.
"अर्‍ये असा काय हाऽऽ-" पहिला.
"चूप! चूप बस! आता संन्यास घेणार आहे तो म्हणून कपडे वाटतोय आपलेऽऽ" दुसर्‍यानं पहिल्याला दटावलं. चिमणला हे नवीन होतं. गर्दीतले सगळे पुरूष, बायका, मुलं थटून सजून मिरवत होती. त्या चष्मेवाल्याला निरोप देत होती. हपापल्यासारखे त्याचे कपडे झेलत होती. हातात झाडू घेऊन चिमण ती मिरवणूक पहात तसाच उभा होता... अवाक होऊन...
... मग दिवसभर त्याच्या डोक्यात गिरमिट फिरत राहिलं... संन्यास घ्यायचा मग तो एवढा वाजत गाजत का? बॅंडबिंड लाऊन? कपडे कशाला फेकायचे असे श्रीमंती गर्दीत?.. आणि गर्दीनेही ते झेलायचे?... एवढा सगळा गाजावाजा करून संसार सोडायचा?... शेवटी न रहावून त्याने बॅंकेतल्या त्या जाड्या हेडक्लार्कला विचारलंच. तो खेकसला, "तमे तमारा कामथी मतलब राखो ने झाडू मारवानू! होलो बेचारो सर्वसंगपरित्याग करे छे ने तमे पुछोछो एम केम? एम केम? झाडू मार सारी रितेऽऽ"...
चिमण ही आठवण झाल्यावर आता पुन्हा हसला. त्याला तो जाडा हेडक्लार्क पुन्हा पुन्हा आठवत राहिला. येणाजाणार्‍यावर सतत खेकसणारा आणि मग पर्युषणासाठी रजा घेणारा. नववर्ष सुरू होण्याआधीचे हे कडक उपास जाड्या कसा करत असेल? रजा घेऊन, घरी बसून? घरच्यांची हालतच... चिमण आता जरा जोरातच हसला. जाड्यानेही पांढरेशुभ्र बेदाग कपडे घातले असतील. टिळा लावला असेल. तोही- कचकन गर्दीतल्या कुणाचा तरी पाय चिमणच्या पायावर पडला आणि तो भानावर आला...
तरीही गणपती येतच होते... अवती भोवतीनं... मेरी गो राऊंडमधे बसल्यासारखे... चिमणभोवती फेर धरून...
चिमण निर्धाराने एकटक त्यांच्याकडे बघत बसला. अशाने कदाचित भोवंडल्यासारखं होणार नाही म्हणून... गणपतींचा फेर त्याला आता वाढल्यासारखा वाटायला लागला... नवरात्रीच्या गरब्याचा तो विशिष्ट ताल त्याला प्रतिध्वनीसकट ऐकायला यायला लागला... आणि चिमण पुन्हा आपलं भान हरवला... त्याचे हात ताल धरू लागले... हळूहळू आपल्या हातात ढोल वाजवायच्या वेताच्या छड्या आहेत असं त्याला वाटायला लागलं...
चिमणला त्याच्या एका गाववाल्यानं वापीहून इथे आणलं. इथल्या मेहतरांच्या वस्तीत तो सहज सामावून गेला. गाववाल्यानं त्याला कामालाही लावलं. अर्धवेळ सफाई कामगार म्हणून बॅंकेत. चिमण मग रात्रशाळेत गेला पण मॅट्रीक काही पास झाला नाही. पाच दहा वर्षांत बॅंकेत शिपाई मात्र झाला. मग ल्गेच लग्न. त्या मेहतरांच्या वस्तीत स्वत:चं झोपडं. आधी कच्चं बांधून घेऊन मग त्यावर सरकारचा नंबर पाडून घेऊन. चिमण स्मार्ट होता. नशिबानंही त्याला साथ दिली. तो काळ बरा होता.
जोडीला वस्तीतले मेहेतर नवरात्रीत वाजवायचे. त्यांचा बाजा होता. बेंजो होता. चिमण माणूसघाणा नव्हता. नसते कसलेही नाद लाऊन न घेता तो वस्तीत रूजला होता...                                                                                क्रमश:    

Monday, September 17, 2012

उत्सव...१

ब्लॉगवर लिहिण्याची एक पद्धत म्हणजे थेट लिहिणं. थेट लिहिता लिहिता चिकित्सा करत लिहिणं. एक एक मुद्दा घेऊन त्याचा वेगवेगळ्या अंगानं वेध घेत लिहिणं. बर्‍याच वेळा एकरेषीय होत जाणारं हे लिखाण. परखड, वास्तव, वाचणार्‍याला समृद्ध जरूर करणारं. वाचकाच्या माहितीत भर टाकणारं. पण काहीवेळा वाचकाचा संयम पहाणारं...
दुसरी पद्धत ललित अंगानं जाणारी. कदाचित समीक्षा करणार्‍यांशी जरा फटकूनच असणारी. रंजक म्हणून म्हणा किंवा इतरही काही असतील निकष. पण ललित लिहिताना लेखकाच्या बोध मनात असलेलं आणि नसलेलं महत्वाचंही काही अचानक सांडून जातं लिहिता लिहिता...  ललित हे कदाचित अनेक अंगानं जास्त फुलत जाणारं, अर्थबद्ध होत जाणारं.. कथा माध्यमातून महत्वाचा सामाजिक आशय व्यक्त होण्याची परंपरा तशी जुनीच..
दहा वर्षापूर्वी लिहिलेल्या कथेतलं वास्तवही आज जसंच्या तसं किंवा त्याहूनही गंभीर होत गेलेलं. ’उत्सव’ कथेचा हा भाग पहिला...


उत्सव... १

...शेवटी चिमणच्या बायकोनं चिमणला कुठूनतरी शोधून धंद्यावर आणून बसवलं तेव्हा चिमणच्या तोंडाला दारूची घाण मारत होतीच. आजूबाजूचे काही बाप्ये वेगळे नव्हते, ते ही तसलेच.
"बेहो अहिंयां हवेऽऽ.. बेहोऽऽ केऽऽम?ऽऽ.. जवानू नई किंयांऽऽ"
चिमणच्या बायकोनं चार चार वेळा बजावून सांगितलं आणि आपल्या झोपड्याकडे निघाली तेव्हाही तिला खात्री नव्हती चिमण उठून कुठे निघून जाणार नाही याची...
चिमण तोंडातली लाळ गिळत इकडे तिकडे पहात राहिला. मग हसला. कुणाकडे बघून नव्हे, असाच...
त्याच्या पुढ्यात अंथरलेलं गोणपाट. त्यावर निळ्या मेणकापडासारखं काहीतरी.. ऍस्टरच्या विटक्या निळ्या, जांभळ्य़ा, राखाडी फुलांचे वाटे त्या मेणकापडासारख्या अंथरीवर बेवारशासारखे विखुरलेले...
हे सगळंही क्षण दोन क्षण दिसणारं. त्या रस्त्यावर माणसांचा पूर लोटलेला. रस्त्याच्या जाळ्यात मासळीसारखी फडफडणारी असंख्य माणसं. फुलांचा, पानांचा, कागदांचा आणि आणखी कशाकशाचा कचरा तुडवत चालणारी. ओला लगदा कणकेसारखा मळत चाललेला रस्ताभर. त्याच्या मधोमध कुठेतरी बसलेला चिमण. तारवटलेल्या डोळ्यांचा. निगा न राखल्यानं पिंगट झालेल्या अस्ताव्यस्त केसांचा. पण दाढीमिशी सफाचट उडवलेला. गुळगुळीत चेहेर्‍याचा...
"गणपतीबाप्पाऽऽ मोरयाऽऽ... मोरयाऽऽ रेऽऽ बाप्पाऽऽ... मंगलमूर्तीऽऽ..." ... एकात एक मिसळलेल्या असंख्य घोषणा... "चलोऽ चलोऽऽ आगे चलोऽऽ पुढे बऽऽघऽऽ" असा ओरडाही त्यात मिसळलेला. रस्त्याच्या तीन चार फूट वर हा असा कचरा. ध्वनींचा. ओला लगदा. मधेच कुणी शेंबडं पोर "पुढच्या वर्षीऽऽ" असं म्हणून दात चावणारं. दर दोन तीन माणसांआडच्या माणसाच्या हातालाच जणू गणपती फुटलेला. तीही एवढीशी मूर्ती नव्हे! चांगली दोन सव्वा दोन फुटी मूर्ती. सगळ्या तेवढ्याच जवळ जवळ. वाट मिळावी म्हणून समोरच्या पाठीला स्पर्श करावा, तो मुर्दाडासारखा बाजू का होत नाही म्हणून पुढे डोकावण्याचा प्रयत्न करावा तर त्याच्या हातात गणपती. त्या गणपतीचा मुकुट जबड्यात रूतवून त्याचं वाट काढणं चालूच...
माणसांच्या पुराच्या रेट्यानं अदृष्य झालेला रस्ता. पुढे मागे सतत ढवळत चाललेला ओल्या कचर्‍याचा लगदा. त्यातच रूतून बसलेले धंदेवाले. काय काय बारीक मोठं विकायला घेऊन बसलेले. त्यांच्या वेड्यावाकड्या लाईनी. त्यामुळं फुटलेल्या असंख्य वाटा. वाळवीच्या अनेक शाखांसारख्या. त्यातनं, अशा सगळ्यामुळे झालेल्या जंतरमंतर म्धनं, इकडून तिकडे आणि तिकडून इकडे जाण्यासाठी हपापलेली माणसं. आडवी आडवीतिडवी होणारी. भलत्याच फुटपाथला लागणारी. दातओठ खात वाट काढणारी. अनेक वयोगटातली, गरीब, श्रीमंत, अधली, मधली, जाती, धर्मांची. आज सकाळी सगळी जणू त्याच रस्त्यावर लोटलेली...
त्या बेंबीच्या देठापासून होणार्‍या घोषणांमुळे, भयानक रेट्यामुळे चिमण हळूहळू भानवर येत असावा. भानावर येत रहाणं आणि भान हरवणं याची चांगलीच सवय झालेला चिमण. त्याची अंतराळी लागलेली नजर जागेवर आली आणि नकळत तो गर्दीतला एक एक माणूस न्याहाळू लागला. त्यात भय्ये होते, मारवाडी होते, नेपाळी होते आणि अनेक गुजरातीही होते. सगळ्यांकडे गणपती. तो वापीहून इथे आला तेव्हा मराठीच गणपती आणत होते.. तो पुन्हा शोधक नजरेने वेगळा कुणी दिसतो का म्हणून पहात राहिला.. मग हसला.. स्वत;शीच.. गणपती तो सबका भगवान है.. त्याच्या मनात पुन्हा एकदा, कुणास ठाऊक कितव्यांदा येऊन गेलं.. माणसांच्या चेहेर्‍यांवरची त्याची नजर केव्हा खाली उतरली त्यालाच कळलं नाही... त्याला लोटणार्‍या, ओलांडणार्‍या आणि प्रसंगी तुडवणार्‍या लोकाना सहन करत तो समोर बघत राहिला. एक एक गणपती एकेका माणसाच्या दोन हातांवरच्या पाटावर बसून पुढे पुढे सरकत होते. जरा वेळानं त्याला जाणवलं, अवतीभवतीनंच गणपतींची येजा चालू होतेय.. मेरी गो राऊंडमधे बसल्यासारखे गणपती. जरा वेळानं त्या गणपतींनी चिमणच्या भोवती फेरच धरला आणि त्याला भोवंडल्यासारखं झालं.. आपोआप त्याची नजर वळली आणि रस्त्याच्या या टोकापर्यंत फिरली...
रस्त्याच्या या टोकाला उड्डाण पुलाचा कठडा एखाद्या सिनेमाच्या पडद्यासारखा पसरलेला. कठड्याखाली प्रचंड जनसागर.. लोढेंच लोंढे.. त्यांचं मूळच त्याला दिसेना. नुसता माणसांचा धबधबा.. काहींच्या डोक्यालाच फुटलेले गणपती... त्याचे डोळे दिपल्यासारखे झाले. नजर जागेवर आणावी तर गणपतींचा फेर. त्याची नजर आपोआप रस्त्याच्या दुसर्‍या टोकाकडे वळली...
रस्त्याच्या या टोकाला माणसांच्या समुद्राला बांध घातला गेला होता चकचकीत पोलिसी वॅन्सनी. त्याना टेकून, आजूबाजूला, रांगडे शस्त्रधारी शिपाई, अधिकारी. लोंढे तिथपर्यंत येत, त्या बांधामुळे थबकत, एकमेकाला टकरत, एकमेकांवर आदळत आणि रस्त्याच्या दोन्ही बाजूंच्या फुटपाथांकडे लोटले जात. दोन्ही फुटपाथांवर माणसं, धंदेवाले, स्टॉल्स, त्यामागच्या दुकानांची एक्सटेन्शन्स या सगळ्यामुळे ढकलाढकली. प्रत्येकाला वाट पाहिजे म्हणून चेंगराचेंगरी...
त्या पोलिसी बांधापलीकडे असलेला कबुतरखाना शांत वाटत होता म्हणून चिमणनं तिकडे टक लावली. कुणीतरी त्या शांतीदूतांनाही शांत बसू द्यायचं नाही असं ठरवल्यासारखी फाडफाड करत ती कबुतरं उडाली. उंच. काही समोरच्या जैन देरासरच्या सज्जात जाऊन बसली. ’मिच्छामि दुक्कडम’ लिहिलेल्या कापडी फलकावर. एक त्यावर शीटलंसुद्धा. चिमणला हसू आलं. त्या बिचार्‍या मुक्या जिवाला काय समजणार जैन नववर्ष सुरू झालंय ते! देरासरच्या सज्जावर तीन चार तसले फलक ताणून बसवलेले. नववर्ष शुभचिंतनाचे. खाली देरासरच्या आत काय गडबड चालली असेल हे चिमण कल्पनेनेसुद्धा पाहू शकत होता. पांढरेशुभ्र कपडे घातलेले अनेक बांधव लगबगीने येजा करत असतील. कपड्याचा परमोच्च पांढराशुभ्र रंग. पांढर्‍या रंगाची परम उत्कट छटा. डोक्याला, कपाळावर अष्टगंधी टिळे. देरासर गजबजलेलं असेल माणसांनी, ध्वनिक्षेपकावरच्या प्रार्थनांनी. प्रवेशद्वारावर जाकीट घातलेला धान्य विकणारा. त्याच्याकडचं धान्य विकत घेऊन ते कबुतरांवर उधळायचं की कबुतरं फडफडून उडणार आणि पुन्हा आधाशासारखी धान्याचे दाणे टिपण्यासाठी झेपावणार. पांढरेधोप कपडे घातलेली माणसं पुण्यवान होणार. चिमण पुन्हा हसला...
असा तो हसला की लोकं त्याच्याकडे विचित्र नजरेने बघायची. चिमणला त्याचं काहीच नसायचं, तो स्वत;शी आणखी हसत रहायचा. आत्ता, या क्षणी त्याला हसू आलं ते एका आठवणीमुळे.. तेव्हा तो पार्ट टाइम स्वीपर होता बॅंकेत. अर्धवेळ सफाई कामगार. सकाळी लवकर जाऊन बॅंकेची साफसफाई करत असताना एक दिवस कानठळ्या बसवणारा बॅंडचा आवाज आला म्हणून तो बाहेर आला...                                                                   (क्रमश:)                             
  

Friday, September 14, 2012

आमच्या मुलांना सांभाळा! (१५)

इथे वाचा भाग १, भाग २, भाग ३, भाग ४, भाग ५, भाग ६, भाग ७, भाग ८,  भाग ९, भाग १०, भाग ११,   भाग १२भाग १३, भाग १४ आणि त्यानंतर...
"आईं आईं मैंई! आईं रे बाबां- ऐसा क्या करतांय?" मंजू दार उघडते आणि समोर महेशचं लाकडासारखं ताठ झालेलं ध्यान बघून दचकते, "आं?"
सरसरून महेशही दचकतो, "आं?"
मंजू घाईघाईने दार लाऊन घेते, "बाबां रें! कैसे कैसे लोग आतें! बेल बजातें- ऐसे- ऐसे ताठ होतें!" एकदा कानोसा घेते आणि आत निघून जाते.
महेश रागाने अजून सरसरतोय. सरसरून तावदारत असताना त्याचा तोल जातो. तो दारावरच आपटतो. आपटल्याबरोबर तोल जाऊन त्याची दिशा बदलते आणि तो पायर्‍यांवरून उलटा खाली येऊ लागतो.
"अर्‍ये ये- कडल्या काक्या- अर्धवटाऽ- मूर्खाऽ कुणाच्या घरी आणलंस मलाऽ पाज्याऽ हलकटाऽ कुठे आहेस तू? दिसेनासा झालास? गचकलास रे इतक्याऽऽतऽ-"
कडले टुणकन उडी मारून पुढे येतात, " अरे आई शप्पत महेश तुझंच घरए हे-"
महेश लडखडत जमेल तितका घरापासून लांब जातोय, " ओऽऽ बारबाला र्‍हातेय तिकड्ये काकाऽऽ मला काय मुरलीधरन समजलात मुत्तैय्या! अरे या ताठ, कडक झालेल्या माझ्या हातात काहीसुद्धा धरता येत नाहीए मलाऽऽ का च्येष्टा करताय माजीऽऽ  कुटल्या जन्मीचं पाप-" अचानक भोकाड पसरून रडायलाच लागतो.
कडले त्याचं सांत्वन करत त्याच्या भोवती फिरू लागतात आणि तो भोकड पसरत त्यांच्या अवतीभोवती फिरू लागतो.
"उगी उगी माझ्या राज्या- मी असं कसं करीन?"
"ओऽऽऽ मग माझी गौरी कुटाऽऽय?ऽऽ"
"अरे ऑफिसला-"
"बोऽऽ माझा अंकित कुटाऽऽयऽऽ?"
"अर्‍ये तो गेला शाळेत-"
"आंऽऽ कुणी सोडलं त्याला शाळेऽऽत?"
"अरे असं काय करतोस- गौरीनं-"
"होऽऽऽ न्हेमी मी सोडतोऽऽ"
 कडलेना आता त्याच्या भोवती फिरून फिरून वैताग आलाय, "आर्‍ये बाबाऽ आसा ताठ होऊन गावभर उंडारत फिरला नसतास बोंबलत, तर तूच सोडलं असतंस-"
"वोऽऽऽ माझी अवनी कुटाऽऽय?ऽऽ"
"तिच्या कडेऽऽवर-"
"ओऽऽ कोण ती?ऽऽ"
"ती घरातली-"
" अं अं.. मूर्ख माणसा ती बारबाली- बाला- बारबाला-"
""अर्‍ये बाबा तीच ती तू ठेवलेली बाई-"
"ओ‍ऽऽ काकाऽऽ आरोप करतायऽऽ मी बाई ठेवत नाईऽऽ"
"दमलो बाबा आता खरंच दमलो.. ए बाबाऽऽ तुझं ओऽ बोऽ होऽ आणि वोऽ तुझं- तुझं भोकाड कंप्लीट थांबव बाबा आता! गप! गप! गप अरे!-" त्याचं भोकाड थांबत नाही. मग कडलेंच्या लक्षात येतं आणि ते महेशच्या कपाळावर आणि हनुवटीवर आपलं बोट बटणावर दाबावं तसं दाबतात. महेश चूप. कडले खूष. नुसते खूष होत नाहीत तर आता महेश बटणं दाबल्याशिवाय बोलू शकणार नाही ही संधी साधून त्याचा चार्जच घेतात.
"चूऽऽऽप! एकदम चूऽऽप! रडायचं नाही! अजिबात! ओरडायचं नाही! अजिबात! वाऽऽ काकांवर ओरडतोऽऽ प्रसंग आलाय बाका अऊर मेरेको बोल्ताय काका अऊर अऊर- छ्या: हे काय भलतंच कडले? कुठे वहावत चाललाय?-" घसा आणि गळ्याचं बटणं ठाकठीक करत ते समजूतदार पवित्रा घेऊन महेशला लहान मुलाला समजवावं तसं समजावू लागतात.
"हं हे बघ.. मुलांना सांभाळायला- छ्या: हे समजावणं बिमजावणं काय खरं नाय यार- अर्‍येऽऽ मुलांना सांभाळायला तुम्ही ती बाई ठेवलीए नं बाईऽ ती बाईऽ तुम्ही ठेवलीए तीऽ तीऽ विचित्र तीऽ आहे तीऽ बारबाला पूर्वी होतीऽ तीऽ आता घरबाला झालीए तीऽ तीऽ आताऽ आता ऐकलं नाहीस माझं नं तर तर तर- तर काय करणार मी?ऽऽ डोंबल! तुझं कपाळावरचं आणि हनवटीवरचं, दोन्ही बटणं दाबली की तिरशिंगराव होतोस तूऽ... तिरशिंगराव की नरशिंगराव? तेच ते- तिरतिरणारा नरसिंगराव.. तेव्हा हे बघ राज्याऽऽ ते घर तुझंच आहे. बाईही तूच- म्हणजे तुम्हीच ठेवलेली. तेव्हा बरं का.. आता आत जा.. सरळ आत.. आत जा आणि झोप.. झोपून टाक.. सकाळी उठलास की झालास तू माणूस.. सोप्पं आहे.. नाई का? हं हं.. ह हा. हुहू.. बरं का महेश.. आता मीऽ तुझं चालायचं आणि बोलायचं अशी दोन्ही बटणं दाबणार बरं! तुला दिशा देणार! तुला दरवाज्यापर्यंत नेणार.. डोअरबेल वाजवणार.. हो, आणिऽ टांग टुंगही म्हणणार बरंका माज्या राज्याऽऽ रेडीऽऽ टांग टुंग!- अरे हो! बटणं दाबून म्हटलं पायज्ये टांग्टुंग!- हं! टांगटुंग!!! जा आता!"
कडल्यांच्या समजवण्याचा योग्य परिणाम लगेच दिसू लागलाय. महेशला दिशा मिळते आणि तो बोबडं बोलत अर्धवट, मतिमंद मुलाप्रमाणे चालू लागतो.
"ताता ताता आता मी माध्या घली जानाल!"
"हो राजू हो!"
"लाजू नाई काईऽ महेत! महेत जावलेकल! ताता ताता-"
कडल्यांना भवनावेग अनावर होतो, " ओ रे फुटाण्या- हे पुतण्या! बोल!"
"आत ती मंदूदेवी अतनाल!"
कडले त्याला थांबवतात, "आता कोन ले ही मंदूदेवी महेत?"
"ती हो ताता. आत घलात. आदी बालबाला आता घलबाला!"
"ती होय थान आहे ले नाव. मंदू- मंदू- मंदू? कोण मंदू? थान! खूपच थान!"
"हऽअऽह अऽ मंदूदेवी हो ताताऽ मंदूदेवी! मग मी आत जायल उभा लहानाल, तुमी तांगतुंग कलनाल. हेऽई हे ईऽऽ इते माज्या हुनुवतीवल नाई काय, दालावल! तांग्तुंग! ताग्तुंग! म ती वितालनाल कोन आहे ले तिकले? मी बालाला आंदोल घालते-"
"हमम्म.. तला आता.. मंदूदेवी मंदूदेवी दाल उघल.."
"मी माध्या बालाला आंदोल घालते.."
"मंदूदेवी मंदूदेवी दाल उघल!"
"हऽ अऽ ह अऽ तांब माध्या बालाला तीत लावते..."
कडले ज्याम कंटाळलेत, "हं पुले पुले.. तांबा हं- काय काय करावं लागतं कडले एकेक!- हं हं महेत- आहे लक्थ्याथ! आहे लक्थ्याथ! तांग्तुंग! तांग्तुंग! तांग्तुंग!..
कडले डोअरबेल वाजवत कंटाळत उभे राहिलेत आणि ताठ होऊन आता अगदी लहान बाळच झालेला महेश त्या तशा अवतारात टाळ्या पिटत सगळ्या माहोलची मजा घेतोय.. मंदूदेवीची वाट बघत...           
(क्रमश:)

Sunday, August 5, 2012

आमच्या मुलांना सांभाळा! (१४)

इथे वाचा भाग १, भाग २, भाग ३, भाग ४, भाग ५, भाग ६, भाग ७, भाग ८,  भाग ९, भाग १०, भाग ११,   भाग १२,  भाग १३ आणि त्यानंतर...
सकाळचे दहा वगैरे वाजलेत. रिकामजी तिरूपती कडले यांची सकाळची गस्त चालू आहे. हातात रंगीबेरंगी वेष्टन असलेली वेताची छडी घेऊन. मागे त्यांच्या घरात, घराचाच एक भाग असलेल्या पाळणाघरात नेहेमीप्रमाणे नुसता कोलाहल चाललाय. कडले चिंतेत दिसताएत. त्यांना पाळणाघरातला कोलाहल असह्य होतो आणि नेहेमीप्रमाणे ते स्वत;शीच बोलू लागतात.
"अरे बाबांनोऽ शांत व्हा शांत व्हा... अरे- शांत व्हा म्हणतोय मी तर तुम्ही जास्तच ओरडताय!.. शांतपणे.. गस्त तरी घालू द्याल की नाहीऽ या गुप्तहेरालाऽऽ... तुम्ही जमता त्या घराचा मालक आहे रे मीऽऽ  अर्‍ये चिमण्यांनोऽऽऽ- नाही मी त्यांच्यासारखं परत फिरा रे- नाही म्हणणार. फिरा कुठे वाट्टेल तिथे फिरा. पण गपचूप फिराऽ अं?- हां हां! कडले! आता कसं? हे वेगळं झालं तुमचं.. इतरांपेक्षा.. हं! वेगळे आहातच तुम्ही कडले! या कॉलनीलतला सर्वोत्कृष्ट गुप्तहेर म्हणून मानांकन झालंय तुमचं! मानांकन की नामांकन?- त्येच त्ये काय त्ये! ते झालंय! शी चॅनलवर! शी! शी!.. अं हं! अगदीच शी नाहीए तो चॅनल! शेरलॉक होम्स इंटरॅशनल- SHI- होय! हा हा! शी! शी! शी! आणि नॉमिनेशनही काही पपलू नाहीए. केवढी स्पर्धा होती. कॉम्पिटिशन होती कटथ्रोट- गुरख्यांची, भैयांची, आंडुपांडूंची. आंडूपांडू म्हणजे तसले नव्हेत- खात्यातले! खात्यातले! खा त्यातले- ह्या त्यातले- मरिनड्राईववरचे, सहार विमानतळावरचे, सगळेच- दया, प्रदीप, राजेश, सचिन, लोहार, सिंग- सगळेच! स ग ळे च! तरीही मला मानांकन! तेच ते काय ते नामांकन!... तर ते असो!"
कडले अचानक बुबुळं डोळ्याच्या एका कोपर्‍यात वर फिरवतात आनि चेहेर्‍यावर गूढ भाव आणायचा प्रयत्न करू लागतात.
"प्रसंग बाका आहे... हा काका इथे आहे- कडलेकाका- म्हणून ठीक! नाहीतर रात्र वैर्‍याची असूनही.. राज्या झोपलेला का? झोपलेला का? का? का? डाव्या तळहातावर उजव्या हाताची मूठ आपटून आपटून डावा हात पार कामातून गेला माझा, पण अजून हा झोपलेला का? का? का- ऑं??????"
कडलेंचा वासलेला आऽऽ तसाच रहातो. वसाहतीच्या आवारात महेश दाखल झालाय. ओळखू येऊ नये इतका बदललेला. त्याचे हात पाय ताठ झाल्यासारखे हलताएत. केस एखाद्या ऍंटिना समूहासारखे उभे राहिलेत. डोळे आणि डोळ्यांच्या कडा लालेलाल. तो कडलेंना ओलांडून सरळ पुढे आपल्या घराच्या दिशेने चालू पडतो. कडले तो दिसल्यापासून वा वाकून त्याच्याकडे पहाणारे. तो समोरून पुढे निघून जाताच धडपडतात.
"अरे असा काय हा? म-महेऽऽश! एऽमहेऽशऽऽ"
कडले महेशला वेगवेगळ्या प्रकारे हाका मारत त्याच्या मागून धावताएत पण महेशवर त्याचा काहीही परिणाम नाही. मग ते त्याला हात लावतात. हात लावल्याबरोबर महेशची दिशा बदलते. त्याचा मार्ग बदलतो. महेशचे डोळे तसेच सताड उघडे. कडले हात लावताताएत. महेशचा मार्ग बदलतोय. कडलेंना आता ह्या खेळाची मजा वाटू लागलीए. ते अरे- अरे- करत त्याच्यामागोमाग गोल गोल फिरताएत. शेवटी महेश कंटाळतो. त्याचा चेहेरा सारखं फिरून फिरून वेडावाकडा झालाय. तो अचानक यंत्रमानवासारखे तुटक तुटक उच्चार करत ओरडू लागतो.
"येऽऽ कोण आहे रे तो गद्धा? का मला फिरव- फिरव-" चिडून स्वत:च गोल गोल फिरू लागतो.
"अरे! हा बोलतो सुद्धा! थांब! थांब! थांब..." कडलेही त्याच्याबरोबर फिरू लागलेत. मग चपळाईने त्याच्या कपाळावर आपल्या उजव्या हाताची तर्जनी खुपसतात. तो थांबतो. कडले स्वत:च्या या अद्भुत शोधाने स्वत:च आश्चर्यचकित होतात. त्यावेळचा त्यांचा चेहेरा खरंच पहाण्यासारखा असतो पण आता आपला नायक महेश तो बघण्याच्या परिस्थितीत नाही. तो थांबतो. अचानक थांबायला लागल्यामुळे जागच्याजागी डोलू लागतो.
"येस! येस्स! यंत्रमानव झालाय तुझा महेशाऽऽ यंत्रमानव! होय ना? होय ना मित्रा? होय ना रे? बोल ना रे गुलामा? यंत्रमानवा! हा तंत्रमानव तुला साद घालतोय- थांब! थांब! जाऊ नको लांब!- तुझं तंत्र आता मला व्यवस्थित कळलंय! थांब माझ्या उजव्या हाताचं हेच बोट आता तुझ्या हनुवटीवर मारतो... हं! हा हा! हाआऽऽ येस्स्स! कशामुळे? बोल बोल रोबोमहेश! हे कशामुळे?ऽऽऽ"
"अन्नाड्या! कळत नाही?ऽऽ झोपेमुळे हे झोपेमुळे!!!"
"झोपेमुळे? की झोप न मिळाल्यामुळे???" तरीही कडलेंचे विनोद चालूच आहेत.
"तेच ते रे गद्ध्या! तेच ते!"
कडले उलटे वाकतात, "इतकं???"
महेश हातपाय हलवण्याचे निरर्थक प्रयत्न करतो.
"मग? तुला काय हे सोंग वाटलं?" 
कडले सराईत गुप्तहेराच्या उत्सुकतेने त्याचे हात, पाय, केस, डोळे न्याहाळू लागतात.
"होऽहोऽहोहोऽऽ ताठ झालंय की रे सगळं शरीऽऽर-"
"नाही! फक्त हात, पाय, केस आणि डोळेच!"
महेश पुन्हा ताठ झालेलं शरीर हलवण्याच्या प्रयत्नात.
कडल्यांना प्रेमाचं अतिरिक्त भरतं आलंय, "असू दे! असू दे!"
महेशचा आता अगदी तिळपापड झालाय, "काय असू दे? शुंभा.. बेरडा.. बेकल्या-"
कडले चतूर आहेत. गुप्तहेर तर ते आहेतच. ते आता टचकन महेशच्या त्याच त्या हनुवटीखाली आपलं तेच ते बोट मारतात. महेश चूप होतो आणि कासावीसही होतो.
"हंऽऽऽ हमसे पंगा लेताय? लेताय? अर्‍ये बाबाऽऽ तुमारा हनबटीका राज हमकू बराब्बर मालुमाय!.. अरे पण माज्या राज्या झोप नसल्यामुळे हे असं, एवढं होऊ शकतं? होऊ शकतं माज्या राज्या? हाऊ होऊ शकतं टेल मी!- अरे -अरे- हो-" लक्षात येऊन महेशच्या हनुवटीखाली पुन्हा बोट मारतात. महेश लगेच बोलू लागतो- नव्हे ओरडतोच.
"मूर्ख माणसा!ऽऽऽ डोळे उघडे ठेवून तू तरी बघ सगळीकडे! आख्ख्या कॉलसेंटर्सना लागलाय हा रोग!"
कडले विस्मयचकित होत, "ताठ होण्याचा?"
"होय रे होय!"
"मग यावर उपाय काय?"
"गाढवाऽ डुकराऽ कोण आहेस तरी कोण तू?ऽऽ हे तू मला विचारतोएस? मला?" अचानक रडू लागतो, "अरे मला माहित असतं तर सकाळपासून असे धक्के खात गावभर फिरलो असतो का रे मी?ऽऽऽऽ"
"टाईट होऊन?"
"अरे कोण टाईट झालाय इथे?ऽऽऽ गेंड्याऽऽ इथे रात्रंदिवस झोपत नाहिए मीऽऽ माझ्या मुलांना सांभाळायची ड्यूटी करायची आणि ऑफिसची ड्यूटी पण करायची म्हणूऽऽन हे असं झालंय माझंऽऽ तू काय रे मला- काय तू- मी- मी- माझ्या घरी- मला-"
प्रचंड संतापल्यामुळे महेशच्या तोंडातून कॅसेट अडकल्यावर जसे कचकचणारे आवाज यायचे तसे येऊ लागलेत. आता या आवाजांचं काय करायचं यावर कडले आपलं शरीर वेगवेगळ्या दिशांना हलवून हलवून विचार करताएत. शेवटी आठवून आठवून त्याच त्या त्याच्या हनुवटीखाली आपलं तेच ते बोट दाबतात. आवाज थांबतो. महेशची लुळी पडलेली जीभ आत जाते. महेश जागच्या जागी स्थिर.
"आं! हां रेऽऽ हां! बराच लोच्या झालाय रे! कसा होतास तू! काय झालास तू! अरे वेड्या असा कसा वाया गेलास- जाऊदे कडले! ही गाणं म्हणायची वेळ नाही!.. यावर उपाय काऽऽऽय?... उपा..य.. उ..पाय.. हां! झोप! झोप हाच यावर सोपा आणि जालिम उपाय! व्वा कडले व्वा! वाह व्वा! यू आर ग्रेट! तुस्सी ग्रेट हो पापाजी! थांब! आता जरा माझा चेहेरा, डोळे गूढ करतो.. हं हं हं! आता तुला घरी सोडतो.. तू झोप.. गाढ झोपलास तरी काही काळजी नाही.. तुझं रहस्य कळलंय आता मला! हा‍ऽहाऽहाऽहाऽऽऽ तुझ्या हनुवटीखालचं आणि वरचं बटण... येस्स! आय नो इट! आय गॉट ईट माय लव! आय गॉट इट! शी चॅनलवालोऽऽऽ निगा रख्खोऽऽ हुश्शाऽऽरऽऽ हाहाहाहाऽऽऽऽ.... व्वा वा! वाहव्वा कडले वाहव्वा! हसलात! पण खोकला नाहीत!- आता हा ठोकळा!... घरी पोचवायचा! हं चलरे ठोकळ्या टुणूक टुणूक! चल! चऽऽल!- अरे हो! आता दोन्ही बटणं दाबावी लागतील कडले! हनुवटीखालचं आणि वरचंही!.. हा हा हा.. टांग- टुंग!"
दोन्ही बटणं दाबल्याबरोब्बर महेश जोसात येऊन बडबडू लागतो, हालचाली करू लागतो, चालू लागतो. कडलेंची एकच तारांबळ उडते. महेश प्रचंड करवादलाय. त्याला शिव्याही सुचत नाहीएत. 
"अरे भ- अरे म- सा- आ- घोड्याऽऽ तुझे व्हरायटी एंटरटेनमेंट प्रोग्रॅम्स संपले असतील तर मला माझ्या घरी सोड! सोड! सोड रे!ऽऽ पापाजी.. कडल्या.. निमाचा पोपट.. टांग-टुंग करतोय!- माझा जीव चाल्लाय इथे-"
कडलेंना महेशच्या थयथयाटामुळे त्याच्या कपाळावर, हनुवटीखाली कुठेच बोट टेकवता येत नाहीए. महेशचं चालूच, "थांब सरळ होऊ दे एकदा मला! मग बघतो तुला! चोर! पाजी! डाकू! पुढारी! राजकारणी! मंत्री-"
शेवटी कडले कसेबसे महेशच्या हनुवटीखाली दाबतात. चपळाईने त्याला दिशा देऊन त्याला त्याच्या घराच्या दिशेने मार्गस्थ करतात. मग घाम पुसू लागतात.

"ये कडल्या भी किसी कच्च्या गुरूका चेला नय महेशराऽव... झोपर्‍या महेश. रोब्या महेश. ताठक्या महेश. उभा महेश. आडवा महेश... हा हा हा हा... स्वत:वर जास्त खूष होऊ नका कडले... पण पण.. त्या गावातल्या मारूतींसारखं झालंय रे तुझं महेश! अरे चल! चाऽल! तुझी सगळी बटणं आता माझ्या हातात आहेत! जा! जाऊन झोप! हा कडल्या आहेच नजर ठेवायला बाहेर आणि आत.. आत.. हा हा हा हा..स्वत:च बघ आत कोण आहे त्येऽऽ टांग- टुंग!!!"  घराची डोअरबेल आणि महेशच्या हनुवटीखालची कळ जोरात दाबतात आणि पायर्‍या उतरून यशस्वी गुप्तहेराच्या चपळाईने घराच्या आडोश्याला येऊन दबा धरून बसतात.
डोअरबेलचा आवाज ऐकून महेशच्या घरात असलेली टी मंजू कडेवरच्या अवनीला थोपटत बेडरूममधून बाहेर येते आणि दार उघडू लागते...                                                              (क्रमश:)   

Tuesday, June 26, 2012

आमच्या मुलांना सांभाळा! (१३)

इथे वाचा भाग १, भाग २, भाग ३, भाग ४, भाग ५, भाग ६, भाग ७, भाग ८,  भाग ९, भाग १०, भाग ११,   भाग १२ आणि त्यानंतर...
अंकितकडे प्रेमभरे पहात राहिलेल्या कडलेंना प्रेमपान्हाही फुटतो.
"आले- आले- अंकुडीऽऽ.. काय काय आणलं बाजारातून?"
अंकितला गौरीबरोबर ओढला जातोय. तो कडल्याना चिडवून दाखवतो.
"ऍऽ ऍऽ तुम्हाला काय करायचंय? तुम्हालॅ कॅय-"
तोपर्यंत गौरी अंकित, खांद्यावरच्या अवनीसह आपल्या घराच्या दिशेला आणि निमा तत्परतेने तिला पाठ करून विरूद्ध ब्युटीपार्लरला जाण्याच्या दिशेला निघून जाताएत. निघता निघता निमाचा कडलेना शेवटचा डोस.
"तुम्हाला यायचं तर या रितिक, नाहीतर इथेच बसा- मी चाल्ले-"
ती निघून चाललीए हे कडलेंच्या जरा उशीराच लक्षात आलंय. नेहेमीप्रमाणे.
"निमू निमू आलो गं! थांब! एकटीच कशी सोडू तुला भर बाजारात निमूऽऽ"
गौरीचा पुरता पिट्ट्या पडलाय अंकित, अवनीला सांभाळता सांभाळता. ती दमलेली. अंकितची भुणभुण चालूच आहे.
"ममा- ममा- माजं बेब्लेड राहिलं बेब्लेड!"
’अरे हो रे बाबा! नुसती कटकट लावलीए-"
"ममा- बेब्लेऽऽड-"
"अरे किती आणायची किती तुला बेब्लेड"
"ममाऽऽ"
गौरीचा पेशन्स संपलाय.
"आता मलाच फिरव- अय्यो देवा चावी? चावी कुठेय?"
"ममा चावी- नाय बेब्लेड- बेब-"
"चूप रे!" कडेवरच्या अवनीला सांभाळत, हातातल्या सामानात गौरीची चावीची शोधाशोध चालू होते.
"आता होती- पर्समधे- बापरे हा- महेश- घेऊन गेला की काय- काय रे पपानं नाय ना नेली? गेली कुठे?.. उगी उगी अवनीऽ- आलं हां बाबू घर- आलं- हो‍ऽहो- गप गं! - गप- चावी- चावी- अरे अंकित! हे काय?"
अंकित शांतपणे आपल्या खिशातून चावी काढून आईच्या हातात देतो.
"हे काय? तुझ्याकडे कशी आली?"
"पपानी दिली- जाता जाता-"
गौरी घ्यायला जाते तो हुलकावणी देतो.
"अरे दे! दे रे! गाढवा खेळतोएस काय?"
"आधी बेब्लेड!-"
"दिलं बाबा दिलं-"
"कधी?-"
"देते रे बाबा देते उद्या! नक्की! माझ्या राज्या दे आता चावी! लवकर आत जायचंय! सगळं करायचंय! दे! दे!"
गौरीला अंकितकडून चावी खेचूनच घ्यावी लागलीए.
"ममा उद्या नाय दिलंस ना बेब्लेड-"
"अरेऽऽ देत्ये रे बाबा देत्ये! ये आत ये! टीव्ही लावू- टीव्ही?"
"मी लावतो! मला येतो लावता!" अंकित टीव्ही लावतो.
"च्यला च्यला पप्पूऽऽ आता ममं कलायचंऽऽ कलायचं नाऽऽ" गौरी कडेवरच्या अवनीला चुचकारत किचनमधे निघून जाते...
तोपर्यंत बाहेर सोसायटीच्या आवारात एक स्त्री दाखल झालीय. चकमक लावलेला भडक जांभळ्या रंगाचा ड्रेस घातलेली, हेअरस्टाईल केलेली, कपाळावर, गालावर बटा काढलेली, चेहेर्‍यावर मेकप लावलेली. ही स्त्री लचकत मुरडत कुठलं तरी घर शोधतेय. घुटमळतेय. ओढणीने वारा घेत हातातला पत्ता बघतेय. मग नक्की ठरवून जावडेकरांच्या फ्लॅटची डोअरबेल दाबते.
"ममाऽ इस्त्रीवालाऽ"
"आलेऽ रे बाबाऽऽ" गौरी कडेवरच्या अवनीला थोपटत किचनमधून बाहेर आलीय, " झोप पपू. झोपायचं!-"
दार उघडते आणि बाहेर बघतच रहाते.
"क- कोण- कोण पाहिजे?"
स्त्री दाराबाहेरच उभी राहून उजव्या हाताच्या तर्जनीने लाडीक खुणा करून ’आत येऊ का?’ असं विचारतेय.
"अगं बाईऽ वोऽ होळीऽ- होळीको टाईम है अजून-"
स्त्री लाडिकपणे पण विचित्र हसते. खुणा चालूच.
"अगं बाई हे काय? रस्ता चुकलाय का तुम्ही?" तोपर्यंत अंकित उत्सुकतेने धावत दाराजवळ आलाय.
"बघू बघू कोणेय? हॉ हॉ हॉ..."
"अंकित- ए- ए- अरे- गप!"
स्त्री आता अंकितला बघून मोहरल्यासारखे विचित्र हावभाव करते.
"पयचाना नई पिंट्या?ऽ"
"ये चल चल पुढे हो! मी- मी- पिंट्या बिंट्या कोणी नाही!"
"ओऽ स्मॅर्ट बओय!.. भाबी भाबी मला ओळकलं नाई- ओळकलं नाई?"
"नाही हो खरंच नाही.. ह ह.. देवाशप्पत-"
"मी हॉ हॉ- मंजू!ऽऽ" दोन्ही हात समोर पसरून उभी रहाते.
"आईशप्पत नाही हो मंजू- बिंजू- कोणी-"
अंकित स्त्रीला न्याहाळत राहिलेला. अचानक ओरडतो.
"टी. मंजूऽऽ"
"बलोबल! अगदी बलोबल पिंटूऽऽ" मंजू अंकितला जवळ घ्यायला जाते.
"अरे हाड हाड!"
"अंकित! अरेऽ- ए-"
"असू द्ये! राहू द्ये भाबी! मी लालन पालन बालन संघातून-"
"ओळखलं! ओळखलं! पुढे टी लावल्यावर लगेच ओळखलं!.. ह ह.. काय घेणार?"
मंजू तीन बोटं नाचवतेय, "इतके!"
"ह ह.. तीनशे?-"
"हजार!" तीन बोटं मंजू जोरजोरात नाचवू लागलीए. गौरी आता ओरडतेच.
 "तीन हजारऽऽ- जेवणा-खाणा सकट?"
मंजू लगेच पाठ फिरवते, " देता की जाऊ?"
गौरीला आता जिवाच्या आकांतानं ओरडावं लागतं.
"ओऽबाईऽऽ नका जाऊऽऽ नका जाऊऽऽ"
गौरी स्तब्ध होऊन मंजूला नीट न्याहाळते. ’ध्यान आहे, काय करेल काय माहिती’ असं मनात पुटपुटते.
"जाऊ नका बाई.. जाऊ नका!"
"ठीक हाय!" मंजूनं एक हात कंबरेवर ठेऊन एक झांसू पोज घेतलीए.
"ओ पण.. द्या नं काहीतरी सूट- कन्शेशन- द्या नं!"
"हीच सूट!"
"ओ द्याना प्लीज थोडीतरी सूट द्या ना, बाईऽऽ-"
"चला भाबी! चला आपण दोघीही जाऊ या का? त्या मंदिराशेजारी उभे राहू. द्या द्या करत!"
"असं हो काय करता मंजू!"
"मी अजून काहीच केलेलं नाहिए!" मंजू गौरीच्या डोळ्यात रोखून बघत राह्यलीए.
"म्ह- म्हणजे?"
"हॉ हॉ हॉ... म्हंज्ये उंटाच्ये पंज्ये!"
"येऽ हड! उंटाच्ये नाय! उंटाच्ये नाय, वागाच्ये वागाच्ये!" अंकित नाचायला लागलाय. मंजू त्याचा गालगुच्चा घेते.
"हो ले हो बबुडीऽऽ"
"ये गप! रंग लागेल तुझ्या मेकपचा!"
"अरे बाबा अंकूऽऽ" तो काय करेल-बोलेल या विचाराने गौरी अस्वस्थ झालीए.
"असू दे हो! गोगोड आहे पोगा! गोगोड! ये ये!"  मंजू अंकितचा हात धरते.
"ये सोड! सोड!"
"हॉ हॅ हू खू खू.. तर मी काय म्हणत होतो- होता- होते- होते- तुम्ही अजून काहीच दाखवलं नाहिए मला?"
"काऽऽय? काय म्हणायचंय-"
"ओऽ ओऽ सॉरीऽ हा हा मोठा ना तुमचा! गोगोड- आणि ही ही तुमच्या कडेवर- घाबरू नको भाबी. हिला बगत होत्ये मी- गुड्डीला- गुड्डी गुड्डी- डि-डी-डू-डू-" गौरी मान वळवून वळवून दमलीय.
"अहोऽ झोपलेय तीऽ ह ह ह.. झोपलेय हो.."
"हो नईऽ किती स्वीऽऽट! चला तर ह्या दोघांना दाखवून झालं! आता काय दाखवता- घर दाखवता का घर- नक्की आहे ना माजं कॉन्ट्रक्ट! सांगा ना भाबीऽऽ-"
"हो हो हो!- काय दिवे लावणारे कुणास ठाऊक- आहे ना आहे! चला चला- दाखवते ना घर- दाखवते-"
गौरी अजूनही मंजूच्या अपरोक्ष तिला चमत्कारिक नजरेने न्याहाळतेय.
"ह ह ह... चला ना चला- हेऽऽ किचन-"
"ओऽ मामाय! बगू! बगू!ऽऽ"
गौरी, तिच्या कडेवरची अवनी, मागोमाग मंजू, तिच्या मागावरच असल्यासारखा अंकित अशी सगळी वरात किचनमधे जाते. बाहेर येते. हॉलभर फिरते. मग बेडरूममधे शिरते. मंजू बारकाईने सगळं न्याहाळतेय. विशेषत: किंमती वस्तू वगैरे. बेडरूम गाठल्यावर मंजूची नजर जास्तच शोधक होते. कपाटाचं हॅंडल वगैरे ती गौरीच्या नकळत हलवून बिलवून बघतेय. गौरी तिला सूचना द्यायच्या नादात हॉलमधे आलीय तरी मंजू अजून बेडरूममधेच शोधक नजरेने वावरतेय. अंकित ती संधी साधून आईला एकटी गाठतो.
"ममा ममा तो काका आहे काकाऽ"
"आं??" गौरीला चटकन जे समजलं नाहिए ते मंजूनं नेमकं ऐकलंय. ती वेगात अंकितच्या दिशेने धावते.
"आलेऽ बबुडी बबुडी बबुडीऽऽ"
मंजू पकडायला आलेली बघताच अंकित पळत सुटलेला. दोघांची घरभर पळापळ. पकडापकड. मधे ’अरे, अरे’ करत त्यांचे धक्के खाणारी गौरी, अवनीला कडेवर घेऊन, दमलेली, घामाघूम होत असलेली...                               क्रमश: 

Sunday, June 17, 2012

’"झुलवा" देवदासींच्या समस्येवरचं नाटक’ नावाचा समूह!

  • मित्रमैत्रिणींनो नमस्कार!
    गेल्याच आठवड्यात ८ जूनला ’"झुलवा" देवदासींच्या समस्येवरचं नाटक’ या समूहाची सुरवात फेसबुकवर केली आहे आणि आपल्या सगळ्यांच्या शुभेच्छा हव्या आहेत!
    "अभिलेख" वर मी या आधी झुलवा नाटकाबद्दल लिहिलं आहेच. पण ते अगदी वैयक्तिक स्वरूपाचं लेखन आहे. त्यापेक्षा सघन काही करावं, त्याची नोंद आंतरजालावर रहावी अशा इच्छेने मी त्यानंतर झपाटत गेलो. त्यात अनेकांना सहभागी करून घेणं आवश्यक आहे असं जाणवत गेलं. 
    आजच्या आशयघन नाटकांच्या पडत्या काळात एका कादंबरीवरून रूपांतरीत केलेलं, लोककलाप्रकाराच्या वेगळ्या बाजात बसवलेलं, पदार्पणातच राष्ट्रीय पातळीवर सादर झालेलं, नृत्य, संगीत, नाट्य याचबरोबर देवदासींची समस्या, त्यांच्या नुसत्या शोषणाची समस्या नव्हे तर त्यातल्या एका तरूणीची शिक्षण घेण्यासाठीची धडपड, तगमग "झुलवा" त मांडली गेली आहे. 
    हे नाटक १९८७ सालापासून साधारण २००५ पर्यंत एकूण चारवेळा रंगमंचावर आलं! वेगवेगळ्या संचात! 
    २०१२ साल हे "झुलवा" रंगमंचावर येऊन गेल्याचं पंचविसावं- रौप्यमहोत्सवी वर्षं!
    प्रायोगिक मराठी रंगभूमीच्या प्रवासातलं "झुलवा" हे एक महत्वाचं नाटक आहे. 
    चार पर्वात विस्तारलेले "झुलवा" शी संबंधित कलाकार, तंत्रज्ञ, संस्था, प्रेक्षक यांच्यात एक समन्वयाचं साधन तयार व्हावं, त्यांना नाटकासंबंधी विचार, आठवणी प्रकट करता याव्यात, त्यांनी वेळोवेळी केलेलं काम सूचिबद्ध व्हावं, आंतरजालावर या नाटकासंबंधातली माहिती संग्रहित व्हावी, इच्छुक नव्या पिढीला ती उपलब्ध व्हावी. नाटक विषयाचा अभ्यास करणार्‍याला त्यातून निश्चित लाभ व्हावा. सरतेशेवटी या सगळ्याच्या संदर्भाने देवदासींच्या समस्येवर आणखी विचारमंथन व्हावं असं मनापासून वाटलं. 
    "झुलवा" देवदासींच्या समस्येवरचं नाटक- या नावाचा समूह सुरू करण्याचा उद्देश हा असा होता.
    देवदासींच्या समस्येवरचं हे पहिलंच मराठी नाटक आहे का? आज या समस्येवरचा माध्यमांमधला प्रवास सातत्याने अशा विषयांवरच्या येत असलेल्या चित्रपटांची सुरवात करून देणारा ठरला का?.. यावरही यामुळे प्रकाश पडू शकेल.
    "झुलवा" नाटकाच्या संदर्भातूनच केलेलं लेखन, प्रतिक्रिया, छायाचित्रं इत्यादी साहित्य ही या समूहाची आवश्यकता!
    हा ओपन ग्रुप आहे. नियमावली प्रमाणे तो चालवाला जाईल. तो कुणा एकाची जबाबदारी राहू नये, रहाणार नाही.
    यात वैयक्तिक दोषारोप, हेवेदावे यासंदर्भातलं लेखन अजिबात नको! मूळ धागा सोडून केलेल्या निष्फळ चर्चा नकोत! सकारात्मक टीका, समीक्षा, चर्चा असायला काहीच हरकत नाही!  
    "झुलवा" या नाटकासंबंधी एक डेटाबेस तयार व्हावा ही इच्छा सगळ्या "झुलवा" प्रेमींच्या मनात आहे असं वेळोवेळी जाणवलं आहे. वेगवेगळ्या ग्रुपमधे वेगवेगळ्या वेळी झुलवा नाटक सादर केलेले कलाकार आणि प्रेक्षक यांचं इथे अत्त्यंत मन:पूर्वक स्वागत!
    हळूहळू हा समूह आकार घेईल तेव्हा इथे माहितीचा साठा तयार होईल. अभ्यासकांनाही यातून लाभ होऊ शकेल. 
    तेव्हा मंडळी, ’"झुलवा" "Zulwa" देवदासींच्या समस्येवरचं नाटक’ हा समूह खाली दिलेल्या दुव्यावर साकार होत आहे: https://www.facebook.com/help/groups
    समूह सुरू होतो. तो वाढण्यासाठी आवश्यकता असते अनेकांच्या शुभेच्छांची, पाठिंब्याची, सहकार्याची.
    आपल्या सूचनांचं आणि दुरूस्त्यांचं मनापासून स्वागत!
    आभार!

Tuesday, June 12, 2012

आमच्या मुलांना सांभाळा! (१२)

इथे वाचा भाग १, भाग २, भाग ३, भाग ४, भाग ५, भाग ६, भाग ७, भाग ८,  भाग ९, भाग १०, भाग ११ आणि त्यानंतर...
संध्याकाळ अगदी दाटून आलीए. तरीही एक तिरीप उन्हाची, गूढ अंधारं होत जाणारं वातावरण अधिक गूढ करणारी. कडले, गुप्तहेरासारखे- डोक्यावरच्या विगवर फॅशनेबल कॅप घालून स्वत:च्या घरातून बाहेर पडलेत. दबकत दबकत, उगाच मानेला गुप्तहेरी झटके देत, इकडे तिकडे बघत. शेजारच्या जावडेकरांच्या फ्लॅटकडे वळून बघत पाठमोरे होतात. कसलासा वास आल्यासारखं हुंगतात. चेहेर्‍यावर प्रचंड बेरकी हास्य आणून वळतात. ते हास्य त्यांच्या दृष्टिने बेरकी पण दिसतं अधिकाधिक विनोदी, वेडगळ. अशावेळी त्याना स्वत:शीच बोलायची सवय आहे.
"जागा रहा जागा रहा त्रस्त समंधा!- अर्रर- त्रस्त समंध तो मी- नाही तो हा- हा वेडगळ महेश! महेश जावडेकर! महेशाऽऽ रात्र वैर्‍याची आहे, जागा रहाऽ- छ्या: हा गद्धा झोपतोय- झोपतोय नुसता. कामावरच्या पाळ्या म्हणे पाळ्या! शिफ्ट्स! मुलांना सांभाळण्यासाठी! अरे आम्ही काय म्येलो होतोऽऽ- ख्यॅक खॉक- कडले जोरात ओरडलात की हल्ली खोकला येतो तुम्हाला- अगं आई गं- सांभाळून!"
कडले मग एकदम अस्मानात डोळे फिरवून गूढपणे चमत्कारिक हसण्याचा प्रयत्न करतात. वेगळाच आवाज निघून स्वत:च दचकतात. मग छातीजवळ चोळू लागतात.
"जासूसी करणं म्हणजे आधी तब्येत सांभाळायला हवी कडलेऽ- अरे पण या जावडेकरांना काय धाड भरली होती म्हणतो मी- का नाही ठेवलं मुलांना या- या निमामावशीच्या पाळणाघरात. माझ्या कुशीत. सांभाळायला!"
पुन्हा कडल्यांना गुप्तहेरगिरीचा ऍटॅक येतो आणि ते डोळे विरूद्ध दिशेने फिरवून चेहेरा, डोळे गूढ करत विचित्र हसण्याचा प्रयत्न करतात.
"झोपर्‍या महेऽऽश! जागा तरी कधी रहाशील? आणि- आणि येणारी संकटं तरी कशी टाळशील?"
पुन्हा विजयी हसण्याचा प्रयत्न करतात पण तोंडातून आवाजच फुटत नाही. त्याऐवजी पुन्हा खोकल्याची उबळ येते आणि दम लागतो.
" हाऽ हा आहाऽ.. जासूसी हाऽ करायची पण आधी तब्येत सांभाळायची रितिक!"
स्वत:भोवती अचानक गिरकी घेतात. शरीराच्या गिरकीतल्या वाकड्या अवस्थेतच थांबून महेशच्या घराकडे बघत बोलू लागतात.
"पण राज्या- महेशा- हा कडल्या आहे इकडे भक्कम- अगं आई गं- तोल जातोय- पण आहे! आहे भक्कम! तोच सोडबणार तुला या सगळ्या राड्यातून, लोच्यातून, कशाकशातून-"
पुन्हा एक स्टाईलिश दिखाऊ गिरकी स्वत:भोवती घेतात. अचानक लख्ख उजेड पडतो.
"अरे! व्हॉट इज धिस?"
स्वत:च्या पायाखाली, स्वत:भोवती कौतुकाने बघत रहातात.
"बघा बघा कडले! काय करू शकता तुम्हीऽऽ- अं-हां- नको! नको! हसायला जाऊ नका कडले! नको! सध्या तब्येत सांभाळा! तब्येत मजबूत तो हसना पचास! व्वा! व्वा! कडले प्रतिभावानही झालाऽत! म्हणी रचता! त्याही हिंदीत!! व्वा वा वा-वा - व- व-"
अचानक त्यांची गाडी रूळावरून घसरू लागते. त्यांचं लक्ष गेलंय तेव्हा त्यांच्या घराचा ग्रीलचा दरवाजा उघडून निमा- कडल्यांची बायको- उभी आहे. हळूहळू कडल्यांची ट्यूब पेटू लागते.
"त- त- तू लावलीस काय ट्यूबलाईट बाहेरची- म्ह- म्हणून- उजेड- मी म्हणतोय- म्ह- म्ह- म्ह-"
"पाडलाय तुम्ही तेवढा खूप आहे उजेड. आता मी लावते दिवे!- त्या दिवट्याने सोडले फटाके माझ्या घरात- आणि आता हा माझा फटाका- वॉ- वॉ- कडलॅ- वॉ- तब्यॅत- प्रतिभॉ-"
निमा खरंतर ज्याम चिडून कडलेंची नक्कल करतेय पण कडल्यांना ते कौतुक वाटतंय.
"हे काय गं निमू! असं काय करायचं- रागवायचं-"
"अर्‍ये काय पण ध्यान! अहोऽऽ ती कॅप आणखी कशाला घातलीए त्या- त्या- विगवर-"
"शू: अगं हळू- हळू- असं भर आवारात मला- काढतो, काढतो. तुला नाही नं आवडत कॅप! काढतो-काढ-"
"हॉऽ हॉऽ हॉऽ निघाला विगऽऽ- काय पण जासूस!"
"असं काय गं निमा-"
"लाजतात कसले‌ऽऽ चला! शेवटचं पोर केव्हाच गेलं त्याच्या घरीऽ वाजले किती? बाई गं! ब्युटी पार्लर बंद होणार तुमच्या या पोरकट चाळ्यांच्या नादात. येताय का तुम्ही माझ्याबरोबर? का लावताय इथेच दिवे?"
"थोडसं थांब गं! नुकताच कित्येक दिवसांनी माझ्यातला गुप्तहेर जागा झालाय.. निमू‍‍ऽ इथे आता शेजारी जावडेकरांकडे अशी व्यक्ति येणार आहे जिच्यामुळे-"
"डोंबल! कोण येणार आहे यांच्याकडे?"
"शू: हळू गं हळू-"
"कॅय छू: छू: -मी काय घोडं मारलंय यांचं तर घाबरू? उपकार समजा पोलिस कंप्लेंट नाय केली! नायतर खडे फोडायला लागले असते आयशप्पत-"
"निमू‍ऽ निमूऽ बायकांनी- विशेषत: सुंदर बायकांनी- तुझ्यासारख्या- असं मवाली पुरूषांसारखं बोलू नई-"
"अरे हुऽऽड!- ते ऐनवेळी तुम्हीच शेपूट घातलं नसतं नेहेमीसारखं- ज्याऊद्ये- जाऊद्ये- म्हणून तर-"
"शू: अगं अगं अशी चव्हाट्यावर- माझी अब्रू-"
"मला नाही अब्रू- माझं नाही झालं नुकसान- नाही झाला माझ्या धंद्यावर- पाळणाघराच्या- परिणाम-"
"शू: शू: अगं केवढ्या मोठ्यामोठ्याने-"
निमा आता चटाचटा हाताच्या चुटक्याच वाजवू लागते.
"आरे ज्याव! नाय करून टाकली यांची-"
कडले कासावीस होत गेलेत. ते सारखे जावडेकरांच्या घराकडे बघू लागतात.
"अगं आत घरात ते- त्यांनी ऐकलं -बिकलं तर-"
निमा जोरात कपाळावर हात मारून घेते.
"घ्या! हे तुमचं हेरखातं-"
कडले कावरेबावरे झालेत.
"का? का- का- काय झालं?-"
"डोंबल! ती टवळीऽ तिच्या त्या दिवट्या आगलाव्या, फटाकेफोड्या पोराला घेऊन उलथलीए शॉपिंगला! कडेवर बाळ पण आहे!"
"कसलं -कसलं -कसलं शॉपिंग?"
"अरेऽऽबाबाऽऽ मला काय माहीऽऽत?"
"असं काय! -असं काय?"
"होऽहो असंच!- आणि तिचा तो कावळाऽ"
"का- का- को- को- कोण- का- का- कावळा-"
"अरे भल्या माणसाऽऽ आता तू कशाला मला क-का ची बाराखडी म्हणून दाखवतोएस?"
"मी- मी- मी-"
"अर्‍ये तो!- तो झोपरा कावळाऽ तोऽ नवरा तिचाऽ- पाळीपाळीने घरी रहाणारा आणि पाळीपाळीने ऑफिसला जाणारा-"
"च्यक च्यक आळीपाळीने गं!-"
"तेच ते! तो उलथलाय रात्रपाळीला!.. आता पडला उज्येड?"
"असं होय!.. पण तू- तू- तुला कसं माहित? तुला कसं माहित?"
"किचनच्या खिडकीतून आख्खं जग दिसतं मला! उगाच तुमच्यासारखं आछं आछं करत जासूसी नाय करावी लागत- आगं आई गं बाई!"
"क- का- का- बाराखडी दाबा आता कडले- निमू! निमू! तुला आता काय झालं?"
निमा हातातल्या घड्याळाकडे बघतेय.
"जगबुडी झाली. ढगफुटी झाली. सव्वीस जुलै झाली सगळीकडेऽ माझं ब्युटी पार्लर बंद झालं! नाही- नाही- कसं बंद होईल- मागच्या वेळी साडेसातनंतरही उघडं होतं- अं? ह्यांऽऽ"
बोलता बोलता निमाला समोर गौरी दिसते, मुलांना घेऊन घराकडे येत असलेली. निमा गर्रकन तिला पाठमोरी होते आणि निमा तडक चेहेरा फिरवून आपल्या फ्लॅटकडे चालू पडते. मागे अंकित रेंगाळतोय आणि त्याच्याकडे प्रेमभरे बघत, रेंगाळत राहिलेत कडले..                                                                                                          क्रमश:
   
            

Saturday, June 2, 2012

एक बाग...

एक मंदिर ह्या, या आधीच्या लेखांकानंतर एक बाग हा लेखांक अगदी अपरिहार्य. असं माझ्या मनात होतं. दोन्ही लेखांकातला अवकाश मात्र चांगलाच लांबला. तर.. ही एक बाग त्या एका मंदिरा पासून अगदी हाकेच्या अंतरावर. तिथे प्रत्यक्ष गेल्यावर हा, या दोन स्थळांच्या जवळीकीचा योगायोग जरा स्तिमितच करतो. मग एक सूक्ष्म विचार येतो अमृतसर या शहराच्या भागधेयाचा.

एक बाग..  एक मंदिर.. 
एक धर्म.. एक स्वातंत्र्य.. 
आणि बाकी इतिहास.. 
कशाचा?... सामान्यांच्या संहाराचा??..

धर्मयुद्धाचा किंवा स्वातंत्र्ययुद्धाचा एखादा महत्वाचा तुकडा असलेल्या घटना. जालियांवाला बागेतला जनरल डायरचा हैदोस असेल किंवा ऑपरेशन ब्ल्यू स्टार असेल. या घटना परिस्थितीचा अपरिहार्य परिपाक असतात. एकूण इतिहासात अशा घटनांची कमी नाही. या दोन्ही घटनांची तुलना करायची का? तेही या लेखांकाचं लक्ष्य नाही. पण जाणवणारं साम्यही नाकारता येत नाही. विशेषत: सामान्यांचा संहार. सगळ्याच दृष्टिनं होणारा. त्रासदायक होऊ लागतो. ते अमुक एका ध्येयाच्या मार्गावरचं बलिदान जरूर ठरत असेल. त्याचं दु:ख बोचत रहातं खरं..
जालियांवाला बागेच्या कमानीतून प्रवेश करतानाच ते ठळकपणे जाणवू लागतं. सुरवातीच्या मार्गिकेत आहेत त्या नरसंहारी इतिहासाचे पुरावे. इथे फोटो काढायला मज्जाव आहे. जालियांवाला बागेतला नरसंहार, पेटून होळी झालेलं शहर, नागरिकाला जवळ जवळ नग्न करून त्याच्या पार्श्वभागावर ब्रिटीश सैनिकांचे उठत असलेले कोरडे, भर रस्त्यातली फाशी अशा कृष्णधवल छायाचित्रांच्या मोठ्या प्रतिमा इथे लावलेल्या आहेत. जुनी पत्रं आहेत. हरामखोर ब्रिटीश अधिकार्‍यांची, सरकारची. तसंच स्वातंत्र्य सैनिकांचे, नेत्यांचे लेख आहेत जुन्या वर्तमानपत्रांमधले. स्कॅन इमेजेस लॅमिनेट करून दर्शवलेल्या स्वरूपात. पुस्तकात वाचलेल्या इतिहासापेक्षा या प्रतिमांमधून दिसणारा इतिहास अंगावर काटा आणतो. रक्त खरंच पेटवतो. त्या छोट्या, अंधार्‍या मार्गिकेत तयार झालेल्या प्रदर्शन स्वरूपातल्या सभागृहात आपण उजवीकडून डावीकडे कधी फिरत गेलो ते कळत नाही. एवढा मोठा पल्ला पार पाडताना श्वास रोखलेला रहातो. आपण गांधीजींचं निवेदन वाचतो. जनरल डायरचं त्या घटनेच्या कितीतरी नंतरचं ’शक्य असतं तर अजून माणसं मारली असती!’ असलं पराकोटीचं राक्षसी वक्तव्य वाचतो. त्याचा म्हातारा झालेला फोटो- स्कॅन प्रतिमा- बघतो. सरतेशेवटी क्रांतिकारी उधमसिंगाचा फोटो आणि त्याचं कार्य वाचतो. हिंसेला अखेर हिंसेनंच प्रत्त्युत्तर द्यावं लागतं हे ऐतिहासिक सत्य डोळ्यासमोर उभं रहातं. मग मनात एका बाजूला सुभाषबाबू उभे रहातात. एका बाजूला गांधी...
आजवर अनाम असलेले अनेक क्रांतिकारी इथे नावानिशी आणि प्रतिमांनिशी आपल्या चक्षूंसमोर उभे केलेले आहेत. एकादोघांची तर अंत्यदर्शनं आहेत. या एवढ्याशा अंधार्‍या मार्गिकेत माझ्यासारखे अनेक सामान्य अचंबित होतात, भेदरतात, राष्ट्रप्रेमाने भारून जातात, ब्रिटीश सत्तेबद्दल आणि पर्यायाने शोषणकर्त्यांविरूद्धचा पराकोटीचा तिरस्कार मनात भरून रहातो. बरोबरीने आत्ममग्न व्हायला होतं. आजूबाजूला गर्दी आणि आपण स्वत:च्या आत अगदी खोलवर पोचलेलो असतो. 
मनाचं खरंच काही खरं नसतं. त्या मार्गिकेतून पाय निघत नसतो आणि कुठेतरी गोध्रा दंगलीतला तो डोळ्यात पंचप्राण आणि अश्रू आलेला, हात जोडून भीक मागणारा, जखमी दंगलग्रस्त अगदी क्षणभरासाठी का होईना डोळ्यासमोरून तरळून जातो..
मागून रेटा चालू होतो. स्थलदर्शन पूर्ण व्हायचं असतं. अंधार्‍या मार्गिकेतून आता पुढे जाण्याची सूचना होत असते. मूळात बाग नसलेली एक बाग. जालियांवाला बाग. वस्तीतल्या काही घरांमधली मोकळी अंगणवजा जागा. ज्यात वस्तीकर या ना त्या सभेसाठी जमायचे.
आज एक प्रदर्शनस्थळ म्हणून उभ्या केल्या गेलेल्या प्रकाशमान हिरव्यागार बागेकडे आपण प्रस्थान करतो. अंधार्‍या मार्गिकेतून उन्हानं चांगल्याच उजळून निघालेल्या हिरव्याकंच बगिच्याकडे. एरवी सरकारी अखत्यारीतल्या स्थळांचं काही खरं नाही असं आपण म्हणतो. पण इथे रचनाच अशी झाली आहे- ती हेतूपूर्वक केली असेल असं वाटत नाही- की पाताळलोकातून भूलोकात यावं आणि आशेच्या किरणांवर स्वार होऊ लागावं तसं काहीसं होऊ लागतं. भविष्यात चांगल्या गोष्टीही असतात याची ग्वाही देणारी ही रचना वाटते खरी. हे सगळं माणूससापेक्षही असतं. त्या त्यावेळच्या आपापल्या भावना, स्थळांचे ते ते अर्थ लावत असतात.
खरंतर भरवस्तीतली ही बाग. पण यात खार भेटते, सुंदर पक्षी सुद्धा भेटतात. बागेच्या भोवतालात उभ्या असलेल्या विटांच्या भिंतीतली त्यावेळच्या अमानुष गोळीबाराची छिद्रं लक्ष वेधून घेतात. ती रेखांकीत केलेली आहेत. बागेचं प्रवेशद्वार रोखून केलेल्या या गोळीबाराचा लांबलचक पल्ला जाणवतो. अमानुष हिंसेच्या त्या अप्रत्यक्ष दर्शनानं पुन्हा मन पेटून उठतं.
 तोपर्यंत आपण त्या शहीदी कुव्याजवळ आलेलो असतो. गोळीबार सुरू झाल्यानंतर काय काय होईल या भीतीने अनेक महिलांनी आपापल्या मुलींसकट, बाळांसकट या कुव्यात उड्या ठोकल्या!
अलिकडचा.. रहावत नाही.. पण संदर्भ मनात जागून जातो.. अलिकडच्या एका दंगली जळीतात विशिष्ट धर्माच्या गरोदर महिलेवर बलात्कार करून तिचा गर्भ बाहेर काढून तो भाल्याच्या का तलवारीच्या पात्यावर टोचून मिरवला गेला होता.. वृत्तपत्रांच्या भाषेत इथे कथित महिला, कथित घटना इत्यादी म्हणायचं! आणि मिरवणार्‍यांना काय म्हणायचं? कथित राक्षस, कथित धर्मांध? आणि तो कथित की कसला पराकोटीचा धर्मांधी अविष्कार कुणा एका असहाय्य गरीब मातेवर? त्या महिलेला असला एखादा कुऑं जवळ करता आला असता तर किती बरं झालं असतं असं वाटलं नसेल?
जालियांवाला हत्याकांडातल्या हुतात्म्यांचं स्मारक आणि सरतेशेवटी एका खाजगी आस्थापनानं, स्वत:च्या जाहिरातीसाठी का होईना तेवत ठेवलेली अखंड अमरज्योति दिसते..
निघायची वेळ झालेली असते. मनातलं सगळं झाडून टाकून आपण पुन्हा एकदा हिरव्यागार, पशुपक्षी असलेल्या, उत्तम हुतात्मा स्मारक आणि प्रतिकात्मक ज्योत असलेल्या बागेवर नजर फिरवतो...
सुरवातीच्या त्या अंधार्‍या मार्गिकेतून आल्यामुळे असेल, नंतरची ही बाग आणखीनच उजळलेली वाटू लागते..
दुसर्‍या दिवशीचा कार्यक्रम आठवू लागतो.. अमृतसर शहराचं भागधेय पुन्हा एकदा जाणवतं. शहरापासून फक्त पस्तीस किलोमीटरवर आहे अत्तारी गाव. भारताच्या सीमेवरचं शेवटचं गाव आणि मग अत्तारी-वाघा बॉर्डर.
कुंडलीवर विश्वास असेल आणि शहराचीही एखादी कुंडली असत असेल तर अमृतसर शहराची कुंडली एकदा तपासून बघायला हवी..